Karin Boye
| Karin Boye | |
|---|---|
 | |
| Melumato şexsi | |
| Dewlete | İswec |
| Cınsiyet | Cêniye |
| Cayê biyayışi | Q10707795 |
| Biyayış | |
| Merdış | (Östra kyrkogården de merdo) |
| Cayê merdışi | Alingsås(Drug overdose ra merd) |
| Wendış | Uppsala University |
| Gure | Çarnaoğ, şair, Nuştekarê romani, Werênayoğê Edebiyati, science fiction writer, nuştekar û tenkid |
| Zıwani | Swêdki |
| Hempar | Leif Björk |
| Pi | Fritz Boye |
| Keyepele | www.karinboye.se/index.shtml |
| İmza |
 |
Karin Boye yew nuştekara u şaira İswecıca. Serra 1900 dı aşmiya 22 Tışrino Verên dı İswec dı çımê xo akerdo dınya.
Heyatê cı
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Karin Boye 1900 dı Göteborg dı ameya dınya u Uppsala dı universıte qedeynaya. Familya (aile) cı, familyê da bürjüvawa gırdı biya. Karin bı xu çepê radikalê Swêdi biye u qandê ğezeta u pêserokanê inan zi zaf nuşnaya u zaf zi aktif biya. Karin, heta kı bi 18 serre, diyanetan dı zaf proplemê cı est biyo. Yani nêzana biya, bıkewo kamcin din (diyanetı). Verê Karin bi Budist, dıma bi xırıstiyan, çı wext bi 20 serre, bı diyanetan elaqa xü bırnê u bı temami diyaneti veraday. Héyatê Karin her wext tez u anti-tez biyo. Yani mabênê dı waştenan dı biya. Ney, çı çağ merdım şıiranê cı waneno, wuca dı merdım ney dıha rınd vineno. Kırizê cıyê heri gırd no biyo "bı xü cıniya, yan zi mêrdeko" no fıkır pê kewtenı ay wuni kerd kı, heyatê cı ay rê heram bi. Karin Boye, bı xu ”biseksuel” biya. Yani hem mêrdekan'a, hem zi bı cıniyan'a menda u hez kerda. Zaten merdım wazeno heyatê cı bızano, o çağ merdım şeno kıtabê cıyê "Kriz" bıwano. Wuca dı Karin héyat u krızê héyatı nuşnena. Na kıtabê cı serrda 1934. dı ameyo çapkerdenı. İlhamê Karin Boye filozofê Almani Nietzsche u hozanwanê Swêdi Edith Södergran biyo.
Karin Boye, redaksiyonê 2 pêserokanê edebiyan u kulturi dı zi cayê xu gıroto u zaf aktif zi wextê xu daya meseledê edebiyatê Swêdi. Pêserokê kı Karin bı redaksiyon tedı bi, nêyê:
- Clarté (Pêserokêna edebi u siyasi bi. Serrda 1921. dı kı ame Uppsala, bı Clarté'ya dest bı kar kerd.)
- Spektrum 1931-1933..."Rengê Optikı". Na pêserokı pêserokêna zaf gırdı biya u na tedı hozanwanê Swêdiyê gırdi zey Gunnar Ekelöf, Harry Martinson u Eyvind Yohnson zi na redaksiyonı dı biyê. Nina piya rayê newey nışanê Swêdi day u rayê şari roşna kerdi u edebiyatê Swedi modernize kerdi.
1927 dı jew hondırawaê Karin Clarté dı yeno çapkerdenı u na şıira cı miyanê gêncan dı rayê da newê akena, qandê meseledê siyasi u meseledê şéxsi dı. Na şiirı qandê gencan beno isyan u serwerzanayenı. O hondırao kı Clarté dı neşır biyo, namey cı ”Rörelse” (Hereket)biyo. Karin Boye hondıraanê (şıiran) xu dı, dari xu rê kerd bi sembol. Qandê Karin dar tari ra vıcyaena roci biya, Héyat u merdenı bi, gırote biyayenı u serbestey biya. 1941 dı mengda Nisanı dı meytê cı bın ju darı dı vinenê. Vanê kı Karin wuca dı serdan ra (qefılyaya) merda. Na vatenı raşta. Labırê mesele tenya puk u serd nêbiyo. Karin Boye o şan zaf dermanı werda, waşto xu bı dermanan'a bıkışo. U bındê a darı dı kewta ra... Yani Karin Boye héyatê xu ra écız biya. Dıma Karin Boye merena, jew kıtabê cıyê nimçe mendaye vinenê. Namey ê kıtabi ”Sju döds synderna” (Héwt gunayê merdenı). Karin Boye namey nê kıtabê xu mitolojiyê Yunani ra gırota.
Nuştoğ: Faruk İremet
Kıtabê cı
[bıvurne | çımeyi bıvurne]- Moln (Mıj 1922)
- Gömda land (Welato nımnaye 1924)
- Härdarna (Adır 1927)
- För trädets skull (Qandê darı 1935)
- Kris (Kriz 1934)
- Kallocain (Kallokaın 1940)
Şıirê cı
[bıvurne | çımeyi bıvurne]
Ay gamê bêveng paştı mend[bıvurne | çımeyi bıvurne]Goşdarey kena, hesêna Héyat fırêno her daim nıka bı süreta. Ay gamê bêveng paş mend- merd, a zi tı yê.
ez to tepıştê zaf bı eşqa. Nıka, zey veri ez to nêfıkırêna, nıka tı wüca dı rê.
wüca dı miyanê qirina to dı esto çiyêno zey teseli keno nerm: tı persê çı çi kenê merdım gırd biyo yan zi heme heyat ver şiyo!
wüca dı miyanê qirina to dı esto çiyêno wuni vınêra pak keno: a kı zey pêyo het weşey u xırabey veredanê tı tenyayey u akerde
beno sakin hür u weş. A weşey tı bar kenê bı gırdey a, a xırabey tı kenê werdi.
Jew hediye yê helbet tı wazenê: jew ecêb klidê no werdi- o kelimeyo no werdi ”e”.
E, e, ez wazena! baweriyê xü verdana érd ver lınganê to- wuni Héyat gırd beno. |
Ez wazena bıvina[bıvurne | çımeyi bıvurne]Bı sileh a, mılı raşt u dorı dı tanqı raşt şiya ser labırê bı tersan a ame bi vıraşteyenı asıno dor dê mı u eybey piya bi.
kardi u qalqani o heme wüşkey a dıjmınatey mı kerdı serd.
dıma gülover akerdi ez yaşılê cı yê nêtari vinaya çı wext inan xü dayê teber.
u asın ra qeyımtır o. Rıhdê dınya ra ameyo teber vına zi bêwêhêr o.
o car kı, ez qefılya ya ez tenya wazena bıvina, o wêhêrê Héyatı, bêsileh... |
Heşi dano[bıvurne | çımeyi bıvurne]Êê, wuniyo hêş dano çı wext gülovero nêakerde abenê qandê çıçiyo o çax, bıhar qeleşey keno qandê çıçiyo o çax germey a hesretey a ma grêdanê bı serdey a tamê tüjey? Qab bi gülovero nêakerde heme zımıstanı çıçiyo newe, zey qedyayo u teqyayo? Êê, wuniyo hêş dano çı wext gülovero nêakerde abênê hêşi qandê çıçi beno gırd u çiyê yeno gırotenı.
lerzayena terseya gran, bi yo bar tepşeno xü bı darı dı, maseno, rıjêno- graneya ina anceno cêr u senin inan xü tepşenê zehmeto bêqerer biyayenı, tersey a u parçe zehmeto naskerdena antenı hürey u serd fına zi, nêşiyayenı u tenya lerzıyayenı zehmeto waştenı vınderdış u waşten, kewno. O wextana çax, her xırabo kes alikari nêkeno zewqı qelışêno miyanê yaqüt u mercanı dı gülover o nêakerde yê darı, zewq ra abêno, zey miyanê yaküt u mercani dı. O çax tersey nêşeno xü tepşo, miyanı jew bırıqyayenı dı kewno dıropê darı vira kenê, senin inan tersay newey ra vira kenê, senin inan tersay sefer kerden ra jew saniye dı his kenê, baweriya xü gırdı dı zey wüca dı dınya ameyo vıraşteyenı. |
Çıme
[bıvurne | çımeyi bıvurne]- Kıtabê Faruk İremet, Antolojiyê Şairê Swêdi-1 (antoloji, bı Zazaki) Stockholm 1995, İremet Yayınları, ISBN 91-972069-0-X
- Nûdem, ser 1992 Ajmor:1, pel 103-104 dı çap bi
- Forımê Piya