Standardê Grûba Xebate ya Vateyî

Standardê Grûba Xebate ya Vateyî standardkerdişê Kirdkî yo. Grûba Xebate ya Vateyî reya verêne 1996 de Swêd de dest bi xebata tespîtkerdişê qaydeyanê gramerî û standardîzekerdişê çekuyan û termanê Kirdkî (Zazakî) kerdo. Seba ke welat de şertî musaît nêbî pancês kombîyayîşî welatanê cîya-cîyayan yê Ewropa de kerdî. Grûbe, panc rey Dîyarbekir de, reyêke Dêrsim, reyêke Mêrdîn û reyêke zî Çewlîg de, bî heşt rey welat de kom bena. Grûba Xebate ya Vateyî hetanî nika nêzdîyê des hezarî çeku û termê Kirdkî standardîze kerdê, ancî qaydeyê gramerî tespît kerdê.

Alfabe

Alfabe de 31 herfî estê.

A

B

C

Ç

E

Ê

F

G

H

I

Î

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

Ş

T

U

Û

V

W

X

Y

Z

a

b

c

d

e

ê

f

g

h

i

î

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

ş

t

u

û

v

w

x

y

Z

Vurîyayîşê (Bedilîyayîşê) Vengan

-an

Tayê cayan de, herinda "-an"î de "-ûn", "- on", "-û" yan zî "-o" vajîyêno. Standard de nînan ra "-an" tercîh bîyo,

Grûba Vate                 (-an)	Formê bînî                 (-ûn, -on, -û, -o)
mangan	mûngûn, mongon, mûngû, mongo
dewan	dewûn, dewon, dewû, dewo
banan	bûnûn, bonon, bûnû, bono
zanayan	zûnayûn, zonayon, zûnayû, zonayo

-am

Tayê cayan de, herinda "-am"î de "-ûm" yan zî "-om" vajîyêno. Standard de nînan ra formê "-am"î tercîh bîyo.

Grûba Vate                 (-am)	Formê bînî                   (ûm, -om)
kam	kûm, kom
lamba	lûmba, lomba
name	nûme, nome
temam	temûm, temom
zama	zûma, zoma

j, c, z

Tayê çekuyî estê ke tayê cayan de bi "j", tayê cayan de zî bi "c" yan zî "z" vajîyênê. Standard de nînan ra formê "j"yinî tercîh bîyo.

Grûba Vate                 (j)	Formê bînî                   (c, z)
çije	çice, çizik, cizik, cize
dej	dec, dez
dewij	dewic, dewiz
erjan	ercan, arcon, erzan
eskije	eskici, eflkuçi, eskize
gijik	gicik, gizik
kej	kec, kez
laj	lac, laz
lojine	locini, lozine
qij	qic, qiz
roj	roc, roz
roje	roce, roze
vaje	vace, vaci, vaze

k, ç

Tayê çekuyî estê ke tayê cayan de bi "k", tayê cayan de zî bi "ç" vajîyênî. Hîna zaf gama ke vengê "k"yî dima vengê "î" ya zî "ê" yeno, no "k" beno "ç" (k+î = ç ya zî k+ê = ç). Standard de nînan ra "k" tercîh bîyo.

Grûba Vate                 (k)	Formê bînî                   (ç)
kêna	çêna, keyna
keye	çê, çîye, kiye, kîye, kehe, kê
keyber	çêber, çêver, çêwer, kêber, kêver
keyf	çêf, kêf
kefî, kefîye	çefî, çefye

o, we

Tayê çekuyî estê ke eslê xo tirkî yo û bi "O" dest pêkenê labelê "O"yê verênê nê çekuyan tayê cayan de se "we" vajîyêno. Mavajî herinda "ortax"î de "wertax" vajîyêno. Standard de nînan ra formê "O"yinî tercîh bîyo.

Grûba Vate                 (o)	Formê bînî                   (we)
ocax	wecax
ocaxkor, -e	wecaxkor, -e
ordege	werdege
ortax, -e	wertax, -e
orte	werte
oyn	weyn, wêyîn
oyniker, -e	weyniker, -e

Herfê Pêragirêdayîşî

Kirdkî de nê di herfê pêragirêdayîşî (pêrabestişî) estê: y, w.

gayan (ga+y+an)	gawû (ga+w+û)
koyan (ko+y+an)	kowû (ko+w+û)

Nê nimûneyan de "ga" û "ko" yewamar (tekil) î. Gama ke nê çekuyî suffîksê zafamarîye gênê, benê "gaan" û "koan". Labelê semedo ke di venginî yanî "a" û "a" ya zî "o" û "a" yenê têhet, herfa pêragirêdayîşî (y, w) dekewena mîyanê nê di venginan û benê "gayan" (ga+y+an) û "koyan" (ko+y+an) yan zî gawû (ga+w+û) û kowû (ko+w+û). Standard de nê diherfan ra "y" tercîh bîyo.