İran: Ferqê çımraviyarnayışan

Gıreyan bıvurne
Wikipediya, ensiklopediya xosere ra
Çım bıerze verorê pela
← Ferqo verênFerqo peyên →
Content deleted Content added
VisualWikimetın
Line 48: Line 48:
|-
|-
| 1999
| 1999
|62 738
|62,738,000
|1 177 557||374 838||802 719
|1 177 557||374 838||802 719
|18.8||6.0||12.8
|18.8||6.0||12.8
|-
|-
| 2000
| 2000
|63 658
|63,658,000
|1 095 165||382 674||712 491
|1 095 165||382 674||712 491
|17.2||6.0||11.2
|17.2||6.0||11.2
|-
|-
| 2001
| 2001
|64 592
|64,592,000
|1 110 836||421 525||689 311
|1 110 836||421 525||689 311
|17.2||6.5||10.7
|17.2||6.5||10.7
|-
|-
| 2002
| 2002
|65 540
|65,540,000
|1 122 104||337 237||784 867
|1 122 104||337 237||784 867
|17.1||5.1||12.0
|17.1||5.1||12.0
|-
|-
| 2003
| 2003
|66 480
|66,480,000
|1 171 573||368 518||803 055
|1 171 573||368 518||803 055
|17.6||5.5||12.1
|17.6||5.5||12.1
|-
|-
| 2004
| 2004
|67 477
|67,477,000
|1 154 368||355 213||799 155
|1 154 368||355 213||799 155
|17.1||5.3||11.8
|17.1||5.3||11.8
|-
|-
| 2005
| 2005
|68 467
|68,467,00
|1 239 408||363 723||875 685
|1 239 408||363 723||875 685
|18.1||5.3||12.8
|18.1||5.3||12.8
|-
|-
| 2006
| 2006
|70 496
|70,496,000
|1 253 912||408 566||845 346
|1 253 912||408 566||845 346
|17.8||5.8||12.0
|17.8||5.8||12.0
|-
|-
| 2007
| 2007
|71 532
|71,532,000
|1 286 716||412 736||873 980
|1 286 716||412 736||873 980
|18.0||5.8||12.2
|18.0||5.8||12.2
|-
|-
| 2008
| 2008
|72 584
|72,584,000
|1 300 166||417 798||882 368
|1 300 166||417 798||882 368
|17.9||5.8||12.2
|17.9||5.8||12.2
|-
|-
| 2009
| 2009
|73 651
|73,651,000
|1 348 546||393 514||955 032
|1 348 546||393 514||955 032
|18.3||5.3||13.0
|18.3||5.3||13.0
|-
|-
| 2010
| 2010
|74 733
|74,733,000
|1 363 542||441 042||922 500
|1 363 542||441 042||922 500
|18.2||5.9||12.3
|18.2||5.9||12.3
Line 138: Line 138:
| '''1,204,882'''<ref name="Statistical Center of Iran" />
| '''1,204,882'''<ref name="Statistical Center of Iran" />
|}
|}

===Şari===
===Şari===
[[File:Iran Population (1880-2005).JPG|thumb|350px|Nıfusê İran]]
[[File:Iran Population (1880-2005).JPG|thumb|350px|Nıfusê İran]]

Revizyonê 26 Keşkelun 2012, seate 09:02 de

Nuvola apps icon Ena pele de restorasyon beno!
Şıma şenê peşti bıderên ma. Keso ke ena note nuşta, tarixê vurnayışi dero u be ey irtıbat kewe.
Cumhuriyetê İrano İslami
جمهوری اسلامی ایران
Jomhuri-ye Eslāmi-ye Irān
Desmal û Arma
Melumat
Ware Dewleta hegemonyal
Mıntıqa Rocakewtena Miyani
Embıryani Efğanıstan, Pakıstan, Tırkiya, Iraq, Azerbaycan, Ermenıstan, Tırkmenıstan, Naxçıwan, Erebıstano Seudi, Kuweyt, Behreyn, Uman, Qeter û Yewina Emiranê Erebi
Sazbiyayış Nisan1 1979
İdare Tehran Government of IranIslamic Consultative Assembly
Erd 1 648 195 km²1 648 195 km2
Nıfus 86 758 304
Hıkumet

Cumhuriyeto İslami

Cumurêtê İslami
Serdar Mehmud EhmedinecadEli Xameney
Kodê telefoni +98
Leteyê saete UTC+03:30
Kodê interneti .ir
Zıwano resmi Farski
Merş National Anthem of the Islamic Republic of Iran
Cayo tewr berz Demavend
Cayo tewr nızm Deryayê Xezeri
Pere Riyalê İrani
Ravêrşiyayışê heqa merdıman 0,77
Xerita

İran (Farski: جمهوری اسلامی ايران Jomhuriye-ye Eslāmī-ye Īrān) ya zi be nameo resmi Cumhuriyetê İrano İslami yew dewleta qıta Asya dero.Zımeyê İrani de Deryayê Xezeri, Ermenıstan, Azerbaycan u Tırkmenıstan; veroc de Xelicê Farsi; rocawan de Tırkiya u Iraq; rocvetış de Efğanıstan u Pakıstan estê.Paytextê İran Tehrano.İran 30 eyaletan ra yeno pêro u ezayê Mıletê Yewbiyayeyan (UN) u OPECio.Sistemê idarey Cumurêtê İslamio,labelê sistemê ekonomiki sosyalisto.

Etimolociye

Etimolociyê çekuya İran çekuya Ewıstki Aryan ra yeno.[1]Aryan maneyê dewleta Aryananra yeno.Wexto Hexamenişiyan u Sasaniyan de namê İrani Aryan/Ērān biyo.Bahdo seserra İV 6. ra serra 1936 rê namê İrani biyo Persia u eno name qebul biyo.Bahdo serra 1935 de Rıza Şah namê Persiay be anciya be namê İran vurnayo.[2]Tewr pey serra 1979 de namê dewleti Cumhuriyetê İrano İslami biyo.

Coğrafya u İklim

Erdê İran 1 648 000 km²o u dınya de 18(vist u eyşt)ıno.[3]Erdê İrani,pêro erdê Britanya Gırde,Almanya,Fransa u İspanya ra zafyêr gırdo.[4]Zımey-rocawanê İran de Azerbaycan (432 km/268 mi) u Ermenıstan(35 km/22 mi); zıme de Deryao Xezeri;Zıme-rockewtış de Tırkmenıstan (992 km/616 mi);Rocvetış de Pakıstan(909 km/565 mi) u Efğanıstan (936 km/582 mi),rocawan de Tırkiya (499 km/310 mi) u Iraq (1,458 km/906 mi),veroc de Korfezê Farsi u Deryao Umani estê.[5]İran de Deryao Xezeri u Xuzistan miyan de Platoyê İran estê.İran zaf kohi esto u kohıno.Koho Demavend hem İran de hem Rocvetışo Miyan de,hem zi leteyê qıta Ewrasyay ke Kohê Hindukuş ra rocawan de dero de koho tewr berzo.[6]Yanê leteyê rocawanê İran zaf kohıno.Leteyê rocvetışê İrani zaf berz niyo u zaf kohi çıniyo/niesto.Rocvetışê İrani de Deşta Luti u Deşta Keviri estê.Zıme (dormeyê Deryao Xezeri) de zaf dari u deşti estê.Veroc de (dormey Arvand Rūd/Şat el Erebi de) deşti estê.İklimê İran zımıstani zaf serd u vewrıno,amnani de zaf germo.Zıme (Gilan,Mazenderan,Gulıstan u bini) de iklim subtropikalo u amnani germ niyo.Veroc u letey ke de deşti estê de amnani zaf germo.[7]

Demografiye

Nıfus

Nıfusê İrani 75 milyoni ra nezdiyo.[8]Gırdbiyayışê nıfusê İrani rêx/lez niyo.Sıxletiyê nıfusi 44,9 sero/km²o.Rocawanê İran de nıfus sıxo.

Nıfus(x 1000) Biyayışi Merdışi Vuriyayışi (serê 1000) (serê 1000) Vuriyayış (serê 1000)
1999 62,738,000 1 177 557 374 838 802 719 18.8 6.0 12.8
2000 63,658,000 1 095 165 382 674 712 491 17.2 6.0 11.2
2001 64,592,000 1 110 836 421 525 689 311 17.2 6.5 10.7
2002 65,540,000 1 122 104 337 237 784 867 17.1 5.1 12.0
2003 66,480,000 1 171 573 368 518 803 055 17.6 5.5 12.1
2004 67,477,000 1 154 368 355 213 799 155 17.1 5.3 11.8
2005 68,467,00 1 239 408 363 723 875 685 18.1 5.3 12.8
2006 70,496,000 1 253 912 408 566 845 346 17.8 5.8 12.0
2007 71,532,000 1 286 716 412 736 873 980 18.0 5.8 12.2
2008 72,584,000 1 300 166 417 798 882 368 17.9 5.8 12.2
2009 73,651,000 1 348 546 393 514 955 032 18.3 5.3 13.0
2010 74,733,000 1 363 542 441 042 922 500 18.2 5.9 12.3
  • Sûkê tewr gırdi
Rêze Sûk 2007
Nıfus
1. Tehran (Tehran) 12,765,238 (metropol)[9]
(8,088,287 merkez)[9]
2. Meşhed (Xorasanê Rezewi) 2,868,350 (metropole)
(2,410,800 merkeze)[9]
3. İsfahan (İsfahan) 3,430,353 (metropole)
(1,602,110 merkeze)[9]
4. Tebriz (Azerbaycanê Rocvetışi) 1,597,319 (metropole)
(1,378,935 merkeze)[9]
5. Kerac (Tehran) 1,377,450[9]
6. Şiraz (Fars) 1,204,882[9]

Şari

Nıfusê İran

%80-85ê nıfusê İrani aidê yew şaro ke şarê İraniyo.(Farsi,Gileki,Mazenderani,Kurdi,Luri u bini)[10]%10-12ê nıfusê İrani Tırko.%2ê nıfusi Erebo u şarê binani zi İran de cıwiyenê.

Zıwani

Farski zıwanê İranê resmiyo.[11]İran de zıwanê Gileki,Mazenderanki,Kurdki,Beluçki,Azerki,Turkmenki,Lurki,Goranki u Beluçki zi qısey beno.

Baweriye

İslamo Şii bawerışê İrano resmiyo u %90 ê nıfusê İrani Şiiyo.%8 ê nıfusi Sunniyo.[12]%2 ê nıfusi Zerduşt,Xıristiyan,Behai,Cıhudo.[13]

Tarix

Tarix u medeniyetê İrani zaf dewletiyo u zaf kıhano.Wextê İ.V.(İsay ra ver), qebileyê Aryani amey İran u medeniyetê Aryanan biyo medeniyetê İrani.Wextê Parsan de İran biyo zaf gırd.Erdê İrani zaf işqali di: Ê Ereban, Moğolan u Tırkan. Nıka dewleta İrani biya qewetıne. Na çağ de Amerika u İrani ra rivatanê çhekanê atomi ra yewbini anê-benê.

Tarixo Antik

Raverê İslam (İ.V 625[30] –İ.P 651 )

Peyênê İslam

Dewrê Miyanêne

Dewrê Vermodernite (1501–1921)=

Dewrê Bahdo Modernite

Sistemê İdare

Nıfus

Ekonomiye

Tehran

Ekonomiyê İrani zaf qewetıno. Feqet mabênê mılletanê ğerbi iqtısadê İrani ra hewlo. İran zaf petrol u qaz roşeno.

Kultur

Dosya:Mehmooni2.jpg

Kodi

  • EP
  • IR
  • IR
  • IR
  • IRI
  • IRN
  • IRN'
  • OI
  • RV

Çımey

Referansi

  1. ↑ http://ancienthistory.about.com/od/persianempiremaps/qt/Iran.htm
  2. ↑ http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/v2f1/v2f1a035.html
  3. ↑ http://www.mongabay.com/igapo/world_statistics_by_area.htm
  4. ↑ http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Iran-LOCATION-SIZE-AND-EXTENT.html
  5. ↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
  6. ↑ http://www.weneedtrees.com/iran/nature.asp
  7. ↑ http://www.weneedtrees.com/iran/nature.asp
  8. ↑ http://www.un.org/Depts/escap/pop/journal/v10n1a1.htm
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 Website of "Statistical Center of Iran" (in Persian)
  10. ↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
  11. ↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
  12. ↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
  13. ↑ http://www.fidh.org/IMG/pdf/ir0108a.pdf
Eyaletê İrani
Dewletê Asya
Dewletê xoseri
Dewletê ke kemi şınasiyenê
Cayê bestbiyayey
Australya
Cumhuriyetê Şariê Çini
Qraliya Britanya

Şablon:Link FA

Retrieved from "https://diq.wikipedia.org/w/index.php?title=İran&oldid=221214"