Tırkiya: Ferqê çımraviyarnayışan
m r2.7.2) (robot serzêde kirin: za:Dujwjgiz |
m r2.6.5) (robot serzêde kirin: or:ତୁର୍କୀ |
||
| Line 243: | Line 243: | ||
[[nv:Tʼóok Bikéyah]] |
[[nv:Tʼóok Bikéyah]] |
||
[[oc:Turquia]] |
[[oc:Turquia]] |
||
[[or:ତୁର୍କୀ]] |
|||
[[os:Турк]] |
[[os:Турк]] |
||
[[pam:Turkey]] |
[[pam:Turkey]] |
||
Revizyonê 3 Şıbat 2012, seate 15:21 de
| Tırkiya | |
|---|---|
| Desmal û Arma | |
  | |
| Melumat | |
| Ware | Dewleta hegemonyal |
| Mıntıqa | Balkanan |
| Embıryani | Yunanıstan, Bulğarıstan, Suriya, Iraq, Ermenıstan, İran, Gurcıstan, Azerbaycan, Liga Ereban û Yewina Ewropa |
| İdare | Anqara Kabiney TırkiyaMeclısê Mıletê Tırkiyayo Pil |
| Erd |
783.562 km² (37.) |
| Nıfus | 85 372 377 |
| Hıkumet | Dewleta uniter |
| Serdar | Abdullah GülReceb Tayyib Erdoğan |
| Kodê telefoni | +90 |
| Leteyê saete | UTC+03.00 |
| Kodê interneti | .tr |
| Zıwano resmi | Tırki |
| Merş | İstiklâl Marşı |
| Cayo tewr berz | Koê Ararati |
| Cayo tewr nızm | Deryayo Siya |
| Pere | Liraya Tırkiya |
| Ravêrşiyayışê heqa merdıman | 0,84 |
| Xerita | |
.svg) | |
Tırkiya mıntıqa ra rocvetışê verocê Ewropa u rocawanê Asya dera. Zımey (şımalê) Tırkiya de Deryao Siya; veroc (cenub) de Deryao Sıpê, Suriya u Iraq; rocawan (ğerb) de Deryaê Egey, Yunanıstan, Bulgarıstan; rocvetış (şerq) de İran, Ermenıstan, Azerbaycan u Gurcıstan estê. Paytextê Tırkiya Anqarao.
Dewleta Tırkiya wılayetan ra yena pêra. 81 (heştay u yew) wılayetê xo estê. Tırkiya ezaê NATO, Mılliyetanê Yewbiyaiyan (UN), OECDia.
İklim u coğrafya
Riyê erdê Tırkiya 814.578 km²o. Erdê Tırkiya zaf koyıno. Tewr koyo berz Koê Araratio. Çhemê Ferat (Tırki:Fırat), Piran (Tırki:Dicle) u Qızılırmaki (Tırki:Kızılırmak) zerrey Tirkiya ra şonê. Zey Golê Wani (Tırki:Van Gölü) u Golê Sole (Tırki:Tuz Gölü) tede golê gırdi estê.
|
|
Tarix
Tarixê Anadoliye de zaf medeniyeti biyê. Ninan ra medeniyetê zey Hitit, Lidya, İyonya, Sumer, Asur u Parsi erdê Anadoliye sero dewran ramıto. Seserranê 1'e u 10'ıne de İmparatoriya Roma u İmparatoriya Bizansi Anadoliye de hukım kerdo. Dıma ki Anadoliye kewte ra be Tırkan dest. Seserra 10'ıne be heta 21'ıne İmparatoriya Usmanıcan ita welatê xo nê ro. Çı esto ke İmparatoriya Usmanıcan Cengê Dınyao I.ıne kerd vindi. Wextê nê cengi de Anadoliye hetê İngılızan, Fransızan, İtalyanan u Rusan ra işğal biye. Labelê Atatürki erdê Anadoliye u rocvetışê Trakya reyna ra u serra 1923'ıne de dewleta Cumurêtê Tırkiya ame ronaene.
İqtısad
İqtısadê Tırkiya zaf qewetın niyo, feqet hêdi hêdi beno hewl. Semedê Yewina Ewropa, zaf şirketan 'zey Honda u Mercedes' fabriqey Tırkiya de kerdê ra. Suka Estamoli zaf raver şiya, tede banê xeylê berzi estê. Estamol bacarê dewizio, paytextê borsao, merkezê iqtısadê Tırkiyao.
Nıfus
Gore mardışê serra 2005 nıfusê Tırkiya 72.000.000 (hewtay u dı milyon)o. Şarê Tırkiya %52 sukan de, %48 dewan de cıwiyeno. Amardışê serra 2010i ra gore bacaranê gırdan de nıfus:
- Estamol - 13.255.685
- Anqara - 4.771.716
- İzmir - 3.948.848
- Bursa - 2.605.495
- Edene - 2.085.225
- Qonya - 2.013.845
- Antalya - 1.978.333
- Qazianteb - 1.700.763
- Rıha - 1.663.371
- Mersin - 1.647.899
- Kocaeli - 1.560.138
- Diyarbekır - 1.528.958
- Xetay - 1.480.571
- Manisa - 1.379.484
- Samsun - 1.252.693
- Qeyseriye - 1.234.631
- Balıkesir - 1.152.323
- Qehremanmeraş - 1.044.816
- Wan - 1.035.418
Din u zıwani
Dinê Tırkiya İslamo, feqet taê İsewi, Musewi u Ateisti ki estê. Mıletê Tırkiya zaf mıxtelıf zıwanan qısey keno. (Zey Zazaki, Erebki, Kurdki, Ermeniki, Yunanki uêb.) Labelê zıwano resmi Tırkiyo.
| Namey cı | Namey cıyo esıl | Kam qısey keno | Mıntıqey | ISO numrey cı |
|---|---|---|---|---|
| Abazaki | Абаза Бызшва | 12,000 | Sakarya, Duzca | ISO 639-3: abq (İngılızki) |
| Abxazki | Аҧсуа | 43,000 (-) | Sakarya, Duzca | ISO 639-3: abk (İngılızki) |
| Adıgeki | адыгабзэ | 70,000 | Sakarya, Düzce, Kahramanmaraş, Kayseri, Çorum, Tokat | ISO 639-3: ady (İngılızki) |
| Erebki | العربية | 750.000-1,500,000 | Xetay, Edene, Mersin, Merdin, Sêrt, Şırnex, Batman, Bıdlis, Muş, Diyarbekır, Rıha, Qazianteb, Kılis, Estamol, Anqara, İzmir | ISO 639-3: ayp (İngılızki) |
| Arnawudki | Shqip | 65,000 (+) | Estamol, Bursa, Qırxlereli, İzmir, Yozğat, Çanaxqele, Biga | ISO 639-3: als (İngılızki) |
| Awarki | МагIарул мацI | 3,200 | Sêwaz, Toqat, Qehremanmeraş | ISO 639-3: ava (İngılızki) |
| Azerki | Azərbaycanca | 550,000 (-) | Bayburt, Qers, İğdır, Çanaxqele | ISO 639-3: azj (İngılızki) |
| Boşnaqki | Bosanski | 100,000 (+) | Estamol, Adapazarı, İzmir, Manisa, Bursa | ISO 639-3: bos (İngılızki) |
| Pomakki | Помацски | 100.000-300,000 | Çanaxqele, Gönen-Erdek, Edirne, Qırxlereli, Biga | ISO 639-3: bul (İngılızki) |
| Romanki | romani ćhib | 50,000 | Edirne, Tekirdağ, Estamol, Biga | ISO 639-3: rmn (İngılızki) |
| Ermeniki | Հայերեն | 40,000 | Estamol, Xetay, Sêwaz, Meletiye, Diyarbekır , Batman, Qers | ISO 639-3: hye (İngılızki) |
| Gurciki | აჭარული | 70,000 - 100,000 |
Artvin, Bursa, Samsun, Ordu, Rize | ISO 639-3: kat (İngılızki) |
| Hemşinki | Հոմշեցի Homşetsi | 13,000 | Artvin, Rize | |
| Qeberdeyki | къэбэрдеибзэ | 130,000 | Qeyseriye, Qehremanmeraş | ISO 639-3: kbd (İngılızki) |
| Qazaxki | Қазақша-Qazaqşa | 1,500-5.000 (+) | Manisa de Salıhliye, Estamol u Qeyseriye | ISO 639-3: kaz (İngılızki) |
| Qırğızki | Кыргызчa | 3850- (+) | Wan (dewa Ulupamiri), Meletiye u Estamol | ISO 639-3: kir (İngılızki) |
| Tatarki | Qırımtatarca / Kırım Türkçesi[1][2] | Anqara (qezay Poladliye de deway Qerequye), Bursa | ISO 639-3: crh (İngılızki) | |
| Kurdki | Kurdî / Kurmanji, Kurmancî, Kirmancî, Kermancî, Kurdi | 8.735.108 (Türkiye'nin %11,97'si) [3][4] | Heme caê Tırkiya de | ISO 639-3: kmr (İngılızki) |
| İspanyolkiyo Yehudi (Ladinoki, Sefardki) | גודיאו-איספאנייול / Sefardi, Spanyol, Haquetiya | 8,000 | Estamol | ISO 639-3: lad (İngılızki) |
| Lazki | Lazuri / ლაზური | 250.000(Türkiye'nin %0,51'i)[3] - 250.000[5][6] | Artvin, Rize, Sakarya, Duzca, Kocaeli, Yalova, Bursa | ISO 639-3: lzz (İngılızki) |
| Osetki | Иронау | 37,000 | Toqat, Yozğat, Erzurum, Qers, Bıdlis, Muğla, Antalya | ISO 639-3: oss (İngılızki) |
| Ozbekki | O`zbek tili | 3,000 | Xetay, Qazianteb, Rıha | ISO 639-3: uzs (İngılızki) |
| Pontuski | Ποντιακά / Pομέικα | 5,000 (+) | Trabzon | ISO 639-3: pnt (İngılızki) |
| Yunanki | Ελληνικά | 5,000 | Estamol, Çanaxqele, Trabzon, Bursa, İzmir, Xetay | ISO 639-3: ell (İngılızki) |
| Suryaniki | ܣܘܪܝܝܐ / Turoyo, Suryoyo, Syryoyo, Turani | 40,000 | Estamol, Merdin, Şırnex | ISO 639-3: tru (İngılızki) |
| Tırki | Türkçe (Türkiye Türkçesi) | 46.278.000 (1987)[7] 61.693.065 (Türkiye'nin %85,54'ü)[3] | Heme caê Tırkiya de | ISO 639-3: tur (İngılızki) |
| Tırkmenki | Türkmençe | 1,400 | Toqat, Qazianteb | ISO 639-3: tuk (İngılızki) |
| Uygurki | ئۇيغۇرچه | 1,000 (-) | Qeyseriye, Newşeher | ISO 639-3: uig (İngılızki) |
| Zazaki | Zazaki / Dımılki, Kırmancki | 500.000-1,000,000 | Erzıngan, Mamekiye, Çolig, Xarpêt, Meletiye, Diyarbekır | ISO 639-3: diq (İngılızki) |
Bıvênên
Çımey
- Sitey Tırkiyao Resmi
- Xerita Tırkiya
- Tırkiya ra fotrafi
- Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık
- Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı
- Türkiye Büyük Millet Meclisi
- Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı
- Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı
- Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı
- Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı
- Türkiye Rehberi
- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
- E-devlet resmi portalı
- E-devlet resmi girişi
| ||||||||
| |||||||||||||||||||
.svg)
- ↑ Documentation for ISO 639 identifier: crh
- ↑ Crimean Turkish
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Xetaya gırewtışi: Etiketê
<ref>nêvêreno; seba referansan be nameyêKONDAra nuşte nêame dayene - ↑ [1]
- ↑ http://books.google.com/books?id=MrpODhkiMP0C&pg=PA11&dq=FEURSTEIN(1992a)+gives&lr=&hl=tr
- ↑ http://www.sfworldmusicfestival.org/about/2001_PreserveHeritage.html Musician Tries to Preserve Heritage
- ↑ Xetaya gırewtışi: Etiketê
<ref>nêvêreno; seba referansan be nameyêEthnoTRAra nuşte nêame dayene