Oskar Mann: Ferqê çımraviyarnayışan

Wikipediya, ensiklopediya xosere ra
Content deleted Content added
Xoser (werênayış | iştıraki)
Xoser (werênayış | iştıraki)
Line 17: Line 17:
[[Kategoriye:Meqaleyê ke be alfabeyê Bedirxanî nusîyayê]]
[[Kategoriye:Meqaleyê ke be alfabeyê Bedirxanî nusîyayê]]
[[Kategoriye:Merdumê ke 1867 de biyê]]
[[Kategoriye:Merdumê ke 1867 de biyê]]
[[Kategori:Ziwannasî]]

Revizyonê 7 Gulane 2017, seate 23:29 de

Oskar Mann yew cigêrayox bîy. Serra 1867 de paytextê Almanya, Berlîn de ameyo dinya.

Heyatê ey

Derheqê heyatê Oskar Mannî de zaf melumat çin o. Labelê cuya ey a akademîkî ser o xeylê melumat esto. Hîna zaf Kurdkî û Fariskî ser o xebetîyayo. 1890 ra hetanî 1917 Kitabxaneyê Berlînî yê Kralîyetê Prusya de xebate kerda. Heme mesrefê xebata ci zî hetê Kralîyetê Prusya ra tedarik bîyêne.[1]

Oskar Mann 1901 ra hetanî 1903 Îran de mend û uca de Fariskî ser o xebitîya. Dima zî 1908 ra hetanî 1911 Kurdkî ser o xebitîya. Oskar Mann hîrê aşmî welatê Kurdanê Mukrîyan de mendibi. Mehabad de nê hîrê aşman de yew per ra ziwanê mukrîyan musayêne pero bîn ra zî derheqê kultur û folklorê nê Kurdan de melumat ardêne pêser. Hetêk ra zî beynateyê lehçeyanê Kurdanê bînan de têveronayîş viraştêne. Semedê nê xebatanê xo çend rey hetê welatê Kurdistanî û Îranî ya gêrayîşî viraştî. Dokumanê ke nê gêrayîşanê xo de daybî arê qismêk ci ra weşîyê xo de kerdbî kitab û qismêko bîn zî badê mergê ey arşîvê kitabxaneyê Berlînî de muhafeze bîyî. Oskar Mann 5 kanûne 1917 de merd. Badê mergê ey xebata ci Karl Hadankî domna. Hadank 1932 de bi nameyê Die Mundarten Der Zâzâ, Hauptsächlich Aus Siverek Und Kor dokumanê Oskar Mannî neşr kerdî û xeylêk çî zî xo het ra kerdî înan ser.

Zazakî sero xebatê ey

Oskar Mann beynateyê 1906 û 1907 de qasê yew serre Kurdistan de gêra ziwanê înan ser o xebitîya. Serê aşma nîsana 1906î de semedê xebata xo Heleb ra kewt rayîr û hetê Riha ya ame. Şeş rocî Riha de mend. Uca de Kurdanê Kurmancan ra zaf kesan de ame yew ca û înan ra derheqê ziwan û kulturî de xeylê melumatî arê dayî. Badê cû zî yew kerwan a hetê Sêwregi ya kewt rayîr. Sêwregi de ziwanê Zazayan ser o xebitîya. Xeylêk metnê Zazakî arê dayî. Badê cû hetê Dîyarbekirî ya kewt rayîr, ame Erxenî uca ra zî vejîya şi Mezere. Dima zî şi Xarpêt. Xarpêt de xeylê melumatî arê dayî. Xarpêt ra verê xo da rojhelatî ser. Pali ra vîyert, verûverê royê Muradî ya şi û ame Çebaxçur. Çebaxçur (Çewlîg) de metnê Zazakî arê dayî. No beynate de Zazakîya Gêxî ra zî çend hebî metnî arê dayî. Çebaxçur ra pey zî şi Mûş, uca ra zî şi Bidlîs. Nê gêrayîşê ey şeş hewteyî dewam kerd.[2]

Dokumanê Zazaki

Dokumanê ke Oskar Mannî nê gêrayîşanê xo de daybî arê, ci ra yew deftero qalind amêne pê. Goreyê teqsîmatê Karl Hadankî nê defterî de Zazakîya Bicaq, Sêwregi, Gêxî, Çebaxçur û Kurî ra metnî estê. No defter nêzdîyê 149 rîpelî bi. Nika nê dokumanî hema ra zî Kitabxaneyê Berlînî de yê û cigêrayoxo bi nameyê Mojtaba Kolivand nê dokumanan ser o xebetiyeno. Mergê Oskar Mannî ra tepeya Karl Hadankî not u dokumanê Oskar Mannî day arê, be xo zî analîz u tedqîqatê xo kerdi a ser û serra 1932ine de kerd kitab, be nameyê Mundarten der Zâzâ - Hauptsächlich aus Siverek und Kor ("Fekê Zazakî - zehfêr hetê Sêwreg u Korî ra") ra vet. No kitab Îranologan mîyan de kitabo verên o ke be metodanê îlmê ziwanî, be têverşanayişê ziwananê Îrankîyan qenaet ano ke Zazakî ziwananê Îrankîyan mîyan de ziwanê do xo sero û (senê ke heta o wext henî zanayêne) lehceyê de Kurdkî niyo.

Çimeyî

  1. Abhandlungen der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften, Jahrgang 1908, Berlin 1908, rp. XXVIII
  2. Oskar Mann, Über meine Reise im türkischen Kurdistan (20 Januar 1910 Mittwoch), Jahresbericht des Geographie und Statistik, Frankfurt am Main 1910, rp.23-24.