Matematik

Mısır ra Papirusê Rhindi

Matematik (Yunanki de μαθηματική [τέχνη], mathēmatikē [téchnē], "hunerê mısayışi, "aidê mısaene"; wextqesey Yunakiyo Kıhan μανθάνω manthánō "ez mısenan", kılmek ra ya ki ebe fekê xelki mathe ra yeno) yew ilmê mentıqio ke ebe cigeyrayışê figuran u be mareyan hesabkerdene ra amo meydan.

Tarixê matematiki

Matematik ilmanê tewr kıhanan ra yewo. Wextê ravêrdışê çağê tewr verêni de, Çağo Antik de, Yunanıstani de u demê Hellenizm de, uca ra nat "ebe mentıqo zelal" teoremê de sıfteyın yanê geometriya Ewklidi vıraciya. Na zanışiye Çağo Miyan de, yewbini ra cia, wextê Humanizmê verêni universitan de u dıwelanê Erebıstani de weşiya xo ramıta.

Matematikê Mısırio Kıhan u Babiloni

Mısır

Çımey tewr muhımê ke zanayışê matematikê Mısırıcan sero melumat ihtewa kenê u be ninan şenime (şıkinime) qabıliyetê Mısırıcan texlil kerime, nêyê:

• papiruso ğezalın
• Papirusê Moskowa
• Papirusê Rhindi
• gırıka postıkan

Mısırıcan matematik tewr zêde seba karanê pratikan de, zey hesabkerdena yewmiya karker(-doğ-)an, non-potene, genım-sentene, gırdina cayan u hesabkerdena hudıdan ra gırewto xo dest.

Mısırıcan çar şeklê hesabi zanıtêne.

• topkerdış (+)
• vetış (-)
• qatkerdış (x)
• barekerdış (÷)

Geometriye de inan rê hesabkerdena riyê hirêkose, çarkose u trapezan $\!^{{\left({\frac {16}{9}}\right)}^{2}}$, nezdina reqemê çemberi π (pi) u hesabkerdena hecımê yew çarkosey (mıreba) be nê formıli $V=a^{2}(h/3)$ naskerde biyo.

Amari

$0,1,2,3,4,\dots \,\!$	$-2,-1,0,1,2\,\!$	$-2,{\frac {2}{3}},1.21\,\!$	${\sqrt {2}},\pi \,\!$	$-e,{\sqrt {2}},3,\pi \,\!$	$2,i,-2+3i,2e^{i{\frac {4\pi }{3}}}\,\!$	$2,3,5,7\,\!$	$e,\pi \,\!$
Amarê tebii	Amarê tam	Amarê Rasyonali	Amarê İrrasyonali	Amarê reeli	Amarê kompleksi	Amarê primali	Sebiti

$a+\mathbf {h} b\,\!$	$\mathbf {e} _{3}^{2}=1\,\!$	$z=\pm \sum _{i=k}^{\infty }a_{i}\cdot p^{i}\,\!$	$1+2+3+\ldots +n=n.(n+1)/2\,\!$	π,e	$6,28,496\,\!$	$1_{2},10_{2}\,\!$	$0\,\!$
HAmarê Hiperboliki	Amarê bikompleks	Amarê P-adiki	Amarê rêzkiy	Amarê transendentali	Amaro gırd	Amarê dıyınis

Lızgey matematiki

• cebır
• geometriye
• hesab
• trigonometriye