Mao Zedong
| Mao Zedong | |
|---|---|
.png) | |
| Melumato şexsi | |
| Dewlete | Qing dynasty |
| Cınsiyet | Camêrd |
| Cayê biyayışi | Shaoshan |
| Biyayış | |
| Merdış | (Mausoleum of Mao Zedongde merdo) |
| Cayê merdışi | Zhongnanhai |
| Sebebê merdışi | (Krizê qelbi ra merd) |
| Wendış | Dongshan Senior High School |
| Pi | Mao Yichang |
| Maye | Wen Qimei |
| Zıwani | Mandarinki, Xiang Chinese û Çinki |
| Partner | Luo Yixiu, Yang Kaihui, He Zizhen û Jiang Qing |
| Domani | Mao Anying, Mao Anqing, Mao Anlong, Yang Yuehua, Li Min û Li Na |
| Peyên | Hua Guofeng |
| İqtıdariye | , , , û -, , , û |
| İmza |
 |
Mao Zedong ya zi Mao Tse-Tung (be Çinki: 毛泽东/毛澤東; 26 Kanun 1893 – 9 Keşkelun 1976), zewbinan: Serek Mao, bi yew teorisyenê siyasi, şorışger û siyasetkaro Çinıc. Mao serra 1949ıne de Komara Şarê Çini (KŞÇ) rona û heta mergê xo serra 1976ıne de idare kerd. Mao zi serra 1943 ra heta mergê xo bi serekê Partiya Komunistê Çini (PKÇ). Ey teoriyê xo zey "Marksizm-Leninizm be senêniyê Çinıni" vıraşt, namey "Maoizm" zi dıma cı rê ame vatene. Na teori zaf cayan de zaf kar kerda.
Mao Zedong, Shaoshan de yew keyey dewıcan ra ame cihan, Changsha de ders wend û Şorışê 1911ıne ra, fıkranê nasyonalizmê Çinıci û duşt-emperyalizmê ra gırewt tesir. Ey wendkeyey (kıtabxaney) Universiteya Bêjingi de gureyayêne, a gam de Marksizmi bi aşına.
Serra 1921ıne de, Mao bi yew endamê ronayiyê PKÇ. Badê destpêkê miyan Kuomintang (KMT) û PKÇ de Herbê Tey Çini, Mao serra 1927ıne de Hunani de Serewedarıtışê Hesadê Payizo, ke nêkewte ser, serdariye kerd û serra 1931ıne de Sovyeta Jiangxi rona. Ey ronayışê Artêşda Sûro Çinın rê beşdariya kerd û strateciya herbê gerila raver berd.
Serra 1935ıne de, Mao miyanê Rayşiyayışo Derg de biya serekê PKÇ. Uca de partiye hêzanê xo newe ra vıraşt. PKÇ û KMT, zey Vera Yewbiyayeyê Dıdıni, destpêkê Herbê Çini-Japonê dıdıni (1937) de na pêya, destamayışê Japonya ke dıma Herbê Tey zi ramıtêne. Serra 1949ıne de, hêzanê Mao ser hukmatê nasyonalistan ra kewt, cı zi rema Taywane.
Mao 1ê Teşrino Verêna 1949ıne de ronayışê KŞÇ ilan kerd. KŞÇ yew sercawera (dewleta) tek-partiyına ke PKÇ ra kontrolo. Ey qandê vılakerdışo reynayê herre, qamponyayanê endustrikerdış, çinkerdışê duşmenê politikın û veyayışê Herbê Koreyıni ard ca. Serra 1958ıne ra heta 1962yıne, Mao Gama Raver Gırd serdariye kerd, amacê xo bi komkerdışê zirato rew û endustrikerdışê welati. Serra 1966ıne de, Mao destpêkê Şorışo Zagonın kerd ke teykoşinê deskomo (sınıfe) şıdetın ra bi nas.
Des serri dıma, qandê krizê zerrey, ey sereyê xo rona. Herûnê xo verê Hua Guofeng ra, dıma serra 1978ıne de Deng Xiaoping ra xo kerd ri.
Vaciyeno ke Mao qandê riyê zoriya politikıne ra vêşi amarê mergan, bındestan de gureyayışo zoraki, û dardekerdışan persbero. Hukmetê xo zi zey « totaliter » bi pênas. Fına zi, Mao qandê ravurnayışê Çini koçgeho (koloniya) nême ra cihanhêzo gırd rê, zi raverşiyayışê nuştwendiye, heqanê ceniyan û mudetê cıwi bawer persbero. Çiniya hemdeme de, Mao camêrdeko ke welatê inan emperyalizmê ra reyna (reynayene) diyayış yeno. Ey zi Tevgerê Komenisto Enternasyonale tede biya sereko fıkrın û qandê çeşıtın komê Maoizt çımey ilhamo.