Matematik
Matematik (Yunanki de μαθηματική [τέχνη], mathēmatikē [téchnē], "hunerê mısayışi, "aidê mısaene"; wextqesey Yunakiyo Kıhan μανθάνω manthánō "ez mısenan", kılmek ra ya ki ebe fekê xelki mathe ra yeno) yew ilmê mentıqio ke ebe cigeyrayışê figuran u be mareyan hesabkerdene ra amo meydan.
Tarixê matematiki
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Matematik ilmanê tewr kıhanan ra yewo. Wextê ravêrdışê çağê tewr verêni de, Çağo Antik de, Yunanıstani de u demê Hellenizm de, uca ra nat "ebe mentıqo zelal" teoremê de sıfteyın yanê geometriya Ewklidi vıraciya. Na zanışiye Çağo Miyan de, yewbini ra cia, wextê Humanizmê verêni universitan de u dıwelanê Erebıstani de weşiya xo ramıta.
Matematikê Mısırio Kıhan u Babiloni
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Çımey tewr muhımê ke zanayışê matematikê Mısırıcan sero melumat ihtewa kenê u be ninan şenime (şıkinime) qabıliyetê Mısırıcan texlil kerime, nêyê:
Mısırıcan matematik tewr zêde seba karanê pratikan de, zey hesabkerdena yewmiya karker(-doğ-)an, non-potene, genım-sentene, gırdina cayan u hesabkerdena hudıdan ra gırewto xo dest.
Mısırıcan çar şeklê hesabi zanıtêne.
- topkerdış (+)
- vetış (-)
- qatkerdış (x)
- barekerdış (÷)
Geometriye de inan rê hesabkerdena riyê hirêkose, çarkose u trapezan , nezdina reqemê çemberi π (pi) u hesabkerdena hecımê yew çarkosey (mıreba) be nê formıli naskerde biyo.
Amari
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Amarê tebii Amarê tam Amarê Rasyonali Amarê İrrasyonali Amarê reeli Amarê kompleksi Amarê primali Sebiti
π,e HAmarê Hiperboliki Amarê bikompleks Amarê P-adiki Amarê rêzkiy Amarê transendentali Amaro gırd Amarê dıyınis
Lızgey matematiki
[bıvurne | çımeyi bıvurne]