Şerefxan Bidlîsî
| Şerefxan Bidlîsî | |
|---|---|
 | |
| Melumato şexsi | |
| Dewlete | İmperatoriya Usmanıcan |
| Cınsiyet | Camêrd |
| Cayê biyayışi | Bıdlis |
| Biyayış | |
| Merdış | |
| Cayê merdışi | Bıdlis |
| Gure | Tarixwan û nuştekar |
| Zıwani | Farski |
| İtıqad | İslam |
Şerefxan Bidlîsî yew tarixzan û sîyasetkaro kirdas o. Şerefxan, serra 1543 de 20ê aşma Adare de dewa Kerxerudî ke besteyê bacarê Qumî ya de ameyo dinya.[1]
Cuwîyayîşê ey
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Derheqê heyatê Şerefxan Bidlîsî de çimeyo tewr hol hewna zî Şerefname bi xo yo. Çunkî Şerefxan peynîya cîldê ewilînî yê Şerefnameyî de behsê heyatê xo keno. In rid ra malumatê tewr mezbutî ma fekê ey ra musenî.
Nameyê ey o esil Şerefxan bîn Şemsedîn Bidlîsî Rojkî yo. Zafane bi nameyê Şerefxan Bidlîsî yeno naskerdiş. Bidlîs de ciwîyayo, in rid ra ey ra vûnî "Bidlîsî" û semedo ke eşîra Rojkan rê mîreyîye kerda, in rid ra zî vanî “Rojkî”. Babîyê ey Şemsedîn, sebebêk ra şino welatê Ecemî. Uca keynaya Emîrxan bîn Gulabî reyde zewicêno. Şerefxan, serra 949 (1543) de 20ê aşma Adare de dewa Kerxerudî ke besteyê bacarê Qumî ya de ameyo dinya. Ini bacarî de xeylê alîmî estbîy, Şerefxanî înan ra zaf îstîfade kerd.
Serra 958 (1552) de gama ke newserre bi, hukimdarê Safewîyan Şah Tahmasbî Şerefxan guret qesrê xo. Uca de pa babîyê xo Şah Tahmasbî rê xizmet kerd. Serra 961 (1555) de wexto ke babîyê ey wezîfeyê xo ca verda, inê ser, eşîra Rojkan ameye Şah Tahmasbî het û va, wa Şerefxan mîreyîya ma bikiro.
Şerefxan hama duwêsserre bi, Salyan û Mehmudabad ke besteyê Şîrwanî yê de bi mîre. Hîrê serrî uca mend. Badê cû, lelê Şerefxanî Şêx Emîr Bilbasî merd. Şerefxan inê ser agêra qesrê Şah Tahmasbî. Şahî o şawit Hemedan, xalê ey Mehemedî het. Uca de xalkênaya xo reyde zewicîya. Hemedan ra kar û gureyê eşîra Rojkanî îdare kerdîn. Hîrê serrî zî Hemedan de mend.
Serra 984 (1576) de Şah Tahmasb merd û Îsmaîl Mîrza kewt herinda ey. Şawit Şerefxan ard Şîrwan. Uca de mîreyîya welatê Kurdistan, Luristan û Goranî pa pîyorê eşîranê ê welatan da ey. Labelê yew mude cuwa pey tayê merdimê hesudî beynateyê ey û Îsmaîl Mîrzayî xeripna. Inê ser Îsmaîl Mîrzayî o kerd walîyê Nexçiwanî. Şerefxan yew serr û çahar aşmî Nexçiwan de mend.
Şerefxan Bidlîsî û Osmanicî
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Serra 986 (1579) de padîşahê Osmanican Murado hîrin xebere ey rê şawite û welatê Bidlîsî da ey. Wexto ke ina xebere rasa Şerefxanî, ca de pa 400 heb merdimê eşîra Rojkanî ra kewt rahar ame Wan. Uca de bi mêhmanê Xusrew Paşayî. Xusrew Paşa derheqê ey de yew nuşte padîşahî rê şawit. Padîşah zî welatê Bidlîsî da Şerefxanî û berat ey rê şawit. Yew kalmeyo zerrîn ke qesrê hukimdarê Memlukîyan Qilawunî ra amebi guretiş, o zî pa in berat a şawit. Şerefxan vera ina holîyê Muradê hîrinî şeranê Şîrwan, Gurcîstan û Azerbaycanî de paştî da padîşahê Osmanîyan. Serra 991 (1584) de wexto ke Ferhad Paşa Erîwan guret, Şerefxan xezîne û cebilxûneyê ey ci rê kirişt. Inê ser Ferhad Paşa vera ina holîya ey, welatê Muşî pa dewanê ey da Şerefxanî. Şerefxan hetani serra 1012 (1603) ciwîya. Ina serre de merd û Bidlîs de defn bi.
