Cı geyrayışê Dewleta İslami (organizasyon)'i bıvin

{{Organizasyon
|Name = <small>Dewleta İslami<br>الدولة الاسلامية في العراق والشام <br/>ad-Dawlat ul-islāmiyya(t) fī al-ʿirāq wa aš-Šām</small>
|Nameyo oricinal =
|Resım = Flag of Islamic State of Iraq.svg
|Vıraziyayış = 2003
|Merkez = [[Raqa]], [[Suriya]] (de facto)
|İdeolociye = Fundementalizmo İslami, Cihad
|Lideri = Ebu Bekir Bağdadi (2010 – heta nıka)
|Cayê operasyoni = [[Iraq]], [[Suriya]], [[Tırkiya]]
|Quweti = 15.000+ (Texmini)
|Mıtefıqi = [[El Qaide]], [[Boko Haram]]
|Reqibi = [[Suriya]], [[İraq]], [[Tırkiya]], [[Taliban]]
}}
'''Dewleta İslami''' ya zi '''Dewleta İslami İraq u Şam de'''<ref>http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/isis-declares-new-islamic-state-in-middle-east-with-abu-bakr-albaghdadi-as-emir-removing-iraq-and-syria-from-its-name-9571374.html</ref> (be Erebki: الدولة الاسلامية في العراق والشام; ''ad-Dawlat ul-islāmiyya(t) fī al-ʿirāq wa aš-Šām'') yew organizasyono ke [[Suriya]]<ref>http://www.clarionproject.org/research/battle-between-isis-and-syria%E2%80%99s-rebel-militias</ref>, [[İraq]]<ref>http://www.bbc.com/news/world-middle-east-27838034</ref>, [[Libya]]<ref>http://www.hurriyet.com.tr/isid-hangi-ulkelerde-ne-kadar-aktif-29397537</ref>, [[Nicerya]]<ref>http://www.understandingwar.org/sites/default/files/ISIS%20INTSUM_Final.pdf</ref>, [[Yemen]]<ref>http://www.npr.org/sections/parallels/2014/11/18/364942091/with-cash-and-cachet-the-islamic-state-expands-its-empire</ref> u [[Lubnan]]<ref>http://www.counterpunch.org/2015/11/25/isis-in-lebanon-an-interview-with-andre-vltchek/</ref> de fealo u teroristo. Serra 2003ıne de vıraziyao u seba İraq u Suriya de vıraştena dewlet İslami atakanê teroristi fineno kar. 10ê Hezirane 2014ıne de eyaletê İraqi [[Ninowa]] u paytextê Ninowa sûka [[Musıl|Musul]]i vısto xo dest.<ref>http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26581252.asp</ref> 

Lidero DİİŞ serê interneti ra vato ke ''hedefê mao newe, sûka [[Beğdad]]i u sûka [[Kerbela]]o.'' Dewleta İslami İraq u Şam de 11ê Hezirane 2014ıne de eşto konsolosiya Tırkiya Musul ser  u 49 karkeri gırewtê rehin. Bedêna be şoferanê otobusan ra 80 teni pêro ki rehin gırewto. DİİŞ 21ê Hezirane 2014ıne de paytextê İraqi [[Beğdad]] hata 50 kilometre nezdi ameya. 

Organizasyon xezinay sûka Musuli gırewta u uca ra 420 milyon Dolar vısto xo dest. DİİŞ be enê peran ra dınya de biye organizasyonanê dewletiyan ra yewê. DİİŞ amnanê serra 2014ıne de cayê cıyê işğalkerdışi zaf kerdo hera u vato ke, ê do hata sûka [[Kerbela]] şorê u uca de yew cengo gırd biyarê meydan. Ê cayê ke inan işğal kerdii tede camiy, turbey kerdi xırabe. Dewleta İslami İraq u Şam de, Tebaxa (Ağustosê) 2014ıne de pêşmergey Kurdıstani kerdo meğlub u sûkê [[Sincar]], [[Mexmur]], [[Telaferi]] u [[Qaraqoş]] [[Kurd|Kurdan]] ra gırewtê, hata paytextê Kurdan sûka [[Erbil]]i (Hewlêr) rê 35 km ameya. 

Be waştena Barzani u Malıki ra [[Amerika|Dewletê Yewbiyaey]]  DİİŞ sero  tarixê 8 u 9ê Tebaxe de hirê operasyoni vıraşti. 20ê Tebaxe 2014 de ju video pêl bi u video de yew militanê DİİŞ ju rocnamewano Amerikano, [[James Foley]] kışenoi sere cıra keno. Video de militan be İngilizkiyê İngılterey ra qali kerdo. Ney sero serwezirê Britanya Gırde [[David Cameron]] geyrayışê ho cê bırrnao u peyser ameo Britanya.<ref>http://www.aksam.com.tr/dunya/ingiltere-basbakani-cameronin-tatiline-isid-engeli/haber-332859</ref><ref>http://www.aa.com.tr/tr/haberler/374596--ingiltere-basbakanindan-isid-uyarisi</ref> 

Sereşarê (serewezır) Amerika [[Barack Obama]] vera Dewleta İslami İraq u Şam de jew koalisyon ilan kerd u jew deklerasyon akerd biyo. Deklerasyon rê 10 dewleti u 10 dewletê Erebi imza eşti emma hıkumatê AKP imza nêeşto.

Keşkelun 2014 de [[DAY]] u panc (5) dewletanê Ereban, Dewleta İslami sero operasyon vıraşt u hewa ra da cayanê Dewleta İslami hemıne ro. Nisane 2015 de, Dewleta İslami u [[Taliban]] yewbinan rê cihad ilan kerdo.<ref>http://www.mintpressnews.com/isis-taliban-announce-jihad-against-each-other/204634/</ref><ref>http://www.wearethemighty.com/grab-the-popcorn-isis-and-the-taliban-declare-war-on-each-other-report-2015-04</ref><ref>http://www.indiatimes.com/news/india/isis-and-taliban-have-announced-jihad-on-each-other-we-wish-them-both-the-best-of-luck-232061.html</ref>

Dewleta İslami serra 2015ıne de zafêrê erdê xo vıni kerdê. Ordiyê [[Iraq]]i [[Tikrit]], [[Felluce]], [[Beyci]] u paytextê wılayetê Enbari [[Ramadi]] vıstê xo dest ra, Dewleta İslami ra fılıtnê. <ref>http://www.cnnturk.com/turkiye/irak-ordusundan-ramadide-iside-buyuk-darbe {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160110074131/http://www.cnnturk.com/turkiye/irak-ordusundan-ramadide-iside-buyuk-darbe |date=2016-01-10 }}</ref> Zımeyê Suriya de zi [[Heseka]], [[Tel Ebyad]] u [[Eyn el-Ereb]] destê organizasyoni ra veciyê.

Organizasyono terorist Dewleta İslami serra 2017 de xeylê herrê xo kerdê vıni, xo dest ra veciy. Polê [[Suriya]] ra leckeranê [[Suriya]] (ê hukmatê liderê Suriya [[Beşar Esed]]i u ê quwetanê demokratikan) pêro herri destê Dewleta İslami ra gırewti, paytextê cı [[Raqa]] zi kewta. Hetê [[İraq]]i ra zi hukmatê İraqi pêro militanê organizasyonê teroristi ê Dewleta İslami kerdi vêran, caê gırdi zey Musıl, Kerkuk, Enbar, Sincar u ê bini reyna vısti xo dest.

== Cawıtışê heqanê merdıman ==
Cayê ke bınê işğalê Dewleta İslami de mendê, uca heqê merduman pêro cawiyeno. Dewleta İslami heqê merduman nêvınêna. Heta ınka, xeyê merduman terefê teroristanê Dewleta İslamiy ra kışiyayê. Dewleta İslami, cayê ke kontrol keno, gorey prensibê İslami ra merduman miyan de qerar dano. Ornag, xeylê cêniyan rê kerrey erziyayê u xeylê cêniyan kışiyayê.<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.bursahakimiyet.com.tr/foto-galeri/isid-uyeleri-genc-kadini-boyle-tasladi-1590.html |access-date=2015-04-25 |archivedate=2014-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140721194222/http://www.bursahakimiyet.com.tr/foto-galeri/isid-uyeleri-genc-kadini-boyle-tasladi-1590.html }}</ref><ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://mehmetciktv.web.tv/video/isidli-yobazlar-bu-kez-babasinin-yaninda-bir-genc-kizi-taslayarak-oldurdu__tvfkwfuwjvo |access-date=2015-04-25 |archivedate=2015-06-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150622092319/http://mehmetciktv.web.tv/video/isidli-yobazlar-bu-kez-babasinin-yaninda-bir-genc-kizi-taslayarak-oldurdu__tvfkwfuwjvo }}</ref> Cêniyan teber de, merdumo ke ibadet nêkeno ê zi ceza gênê.<ref>http://www.cumhuriyet.com.tr/video/video/87957/Cuma_namazina_gitmeyenlere_ISiD_in_verdigi_ceza.html</ref> Merdumê ke hemcınsbazê, ê zi ceza gênê, be raya [[Recım|kerre eştışi]] ra kışiyenê.<ref>http://www.dailymail.co.uk/news/article-2937217/Killed-gay-Man-blindfolded-thrown-tower-block-Syria-stoned-death-SURVIVED-fall.html</ref><ref>http://www.nydailynews.com/news/world/isis-terrorists-lure-gay-men-deaths-article-1.2197555</ref><ref>http://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2015/04/24/Macabre-images-show-ISIS-militants-hugging-men-before-deadly-stoning.html</ref> 

== Serdari (Lideri) ==
[[File:Syrian, Iraqi, and Lebanese insurgencies.svg|thumb|left|300px|Cayê ke bınê kontrolê DİİŞ deyê be rengê gewri]]
Serdari
* [[Ebu Musab Zerkawi|Abū Musab Zarkāwī]] (2006 de kışiyao)
* [[Abū Ayyūb al-Masrī]] (2010 de kışiyao)
* [[Abū ʿAbdullah er-Rašīd Baġdādī]] (2010 de kışiyao)
* [[Abu ʿUmer Baġdādī]]
* [[Ebu Bekır Beğdadi]]
;Personalê bini
* [[Abu Anas al-Shami]] (2004 de kışiyao)
* [[Abu Azzam]] (2005 de kışiyao)
* [[Abu Omar al-Kurdî]] (2005 de tepişiyao)
* [[Abu Omar al-Shishânî]]
* [[Abdul Hadi al-Iraqî]] (2006 de tepşiyao)
* [[Abu Yaqub al-Masrî]] (2007 de kışiyao)
* [[Haitham al-Badrî]] (2007 de kışiyao)
* [[Hamid Juma Faris Jouri al-Saeedî]] (2006 de tepişiyao)
* [[Huthaifa al-Batâwî]] (2011 de kışiyao)
* [[Khaled al-Mashhadanî]] (2007 de tepşiyao)
* [[Mahir al-Zubaydî]] (2008 de kışiyao)
* [[Mohamed Moumou]] (2008 de kışiyao)
* [[Šeyx ʿAbd-Al-Raḥmān]] (2006 de kışiyao)
* [[Abu Muslim al-Turkmani]]

== Bıvênên ==
* [[Cengê Sincari 2014]]
* [[DIŞİy sero operasyoni]]

== Dewletê ke DAİŞ lista terori dera ==
{| class="wikitable"
 |-
! Dewlete !! Tarix !! Referans
 |-
 | [[İndonezya]] || 1 Ağustos 2014 || <ref>{{Web kaynağı | url = http://en.tempo.co/ | başlık = BNPT Declares ISIS a Terrorist Organization | çeviribaşlık = BNPT IŞİD'i bir terör organizasyonu ilan etti | soyadı1 = Soares | ad1 = Singgih | tarih = 2014-08-02 | dil = İngilizce | biçim = HTML | arşivurl = http://en.tempo.co/read/news/2014/08/02/055596766/BNPT-Declares-ISIS-a-Terrorist-Organization | arşivtarihi = 2014-08-02 | erişimtarihi = 2014-09-13 | yayıncı = Hürriyet }}</ref>
 |-
 | [[Dewletê Amerikayê Yewbiyayey]] || 17 Aralık 2004 || <ref>{{Web kaynağı | url = http://www.state.gov/j/ct/rls/other/des/123085.htm | başlık = Foreign Terrorist Organizations | çeviribaşlık = Yabancı terör organizasyonları | dil = İngilizce | biçim = HTML | erişimtarihi = 2014-09-13 | yayıncı = U.S. Department of State }}</ref>
 |-
 | [[Qraliya Yewbiyayiye|Britanyaya Gırde]] || 20 Haziran 2014 || <ref>https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/324603/20140627-List_of_Proscribed_organisations_WEBSITE_final.pdf</ref>
 |-
 | [[Awıstralya]]||2 Mart 2005||<ref>{{Web kaynağı | url=http://www.nationalsecurity.gov.au/Listedterroristorganisations/Pages/default.aspx | başlık=Listed terrorist organisations | yayıncı=Australian National Security | tarih= | erişimtarihi=31 July 2014 | title=Archive copy | access-date=11 November 2014 | archivedate=25 October 2016 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20161025195553/https://www.nationalsecurity.gov.au/Listedterroristorganisations/Pages/default.aspx }}</ref>
 |-
 | [[Kanada]] ||20 Ağustos 2012||<ref>{{Web kaynağı | url=http://www.publicsafety.gc.ca/cnt/ntnl-scrt/cntr-trrrsm/lstd-ntts/crrnt-lstd-ntts-eng.aspx | başlık=Currently listed entities | yayıncı=[[Public Safety Canada]] | tarih= | erişimtarihi=31 July 2014}}</ref>
 |-
 | [[Erebıstanê Seudi]]||7 Mart 2014 || <ref>{{Web kaynağı | url = http://www.reuters.com/ | başlık = Saudi Arabia designates Muslim Brotherhood terrorist group | çeviribaşlık = Suudi Arabistan, Müslüman Kardeşler'i terörist grup ilan etti | soyadı1 = Dalsh | ad1 = Amr Abdallah | tarih = 2014-03-07 | dil = İngilizce | biçim = HTML | arşivurl = http://www.reuters.com/article/2014/03/07/us-saudi-security-idUSBREA260SM20140307 | arşivtarihi = 2014-03-07 | yayıncı = Reuters | erişimtarihi = 2014-09-13 }}</ref>
 |-
 | [[Tırkiya]]||10 Ekim 2013 || <ref>{{Web kaynağı | url = http://www.resmigazete.com/ | başlık = BAKANLAR KURULU KARARI | çeviribaşlık = BAKANLAR KURULU KARARI | soyadı1 =  | ad1 =  | tarih =  | dil =  | biçim = HTML | arşivurl = http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/10/20131010-1-1.pdf | arşivtarihi = 2013-10-10 | yayıncı = Resmi Gazete | erişimtarihi = 2014-09-13 | title = Archive copy | access-date = 2014-11-11 | archivedate = 2014-12-10 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20141210021326/http://www.resmigazete.com/ }}</ref>
 |}

== Referansi ==
<references/>

[[Kategoriye:Suriya de terorizm]]
[[Kategoriye:İraq de terorizm]]
[[Kategoriye:Tırkiya de terorizm]]
[[Kategoriye:Organizasyonê teroristi]]
[[Kategoriye:Panislamizm]]
[[Kategoriye:Grubê Selefi]]
[[Kategoriye:Terorizmê İslami]]
[[Kategoriye:İslam u terorizm]]
[[Kategoriye:Organizasyonê illegali]]
[[Kategoriye:Antisekulerizm]]