Cı geyrayışê Dewletê Amerikaê Yewbiyaey'i bıvin

{{Dewlete}}
'''Dewletê Amerikayê Yewbiyayey''' ('''DAY'''; be [[İngılızki]]: ''United States of America'' ya zi ''USA''), yew dewleta. Cayê xo mıntıqa ra zımey qıta [[Amerika]] dero. Zımey Amerika de [[Kanada]], verocê cı de [[Meksika]], rocawanê cı de [[Okyanuso Gırd]], rocvetışê cı de [[Okyanuso Atlantik|Oyanuso Atlantiki]] estê. Paytextê Amerika [[Washington]]o. Dewletê Amerikayê Yewbiyayey eyaletan ra yenê pêra (mıteşekkılê) u 50 eyaletê xo estê. Amerika ezaya [[NATO]], [[Mıletê Yewbiyayey]], NAFTA u G8ia.

== Tarix ==
İşğalê şaranê [[Ewropa|Ewropayıcan]] ra ver, aşirê Postesuran Amerika de ronıştey biy. Wextê Seserra 15ıne de mılletê Ewropayıcan amey Amerika u erdê Postesuran işğal kerd. Şarê Ewropayıcan zaf (11 milyon) Postesuri kışti. O wext ra dıme, Amerika koloniya [[Britanya]] biye. Feqet serra 1776ıne de Amerika xo xoser ilan kerd. Seserra 18ıne de Amerika 13 eyaletan ra ibaret biye. Serra 1803ıne de Dewletanê Amerika 15 milyon dolar perey day [[Fransa]] u mıntıqa Louisiana (''Louisiana Purchase'') gırewte. Serranê 1845 u 1848i de Amerika eyeletê [[Texas]], [[Kaliforniya]], [[Arizona]], [[New Mexico]], [[Colorado]] u [[Nevada]] işğal kerdi u [[Meksika]] ra gırewti. Amerika Cengê Dınyayê Yewın u Dıyın de ğalıb veciya u biye yew serquwete.

== Sûki ==
Mıntıqê Gırdi:
* 1. [[New York City]]. Nıfus: 18,6 milyon 
* 2. [[Los Angeles]]. Nıfus: 13 milyon 
* 3. [[Chicago]]. Nıfus: 9,5 milyon 
* 4. [[Dallas]]. Nıfus: 6 milyon 
* 5. [[Philadelphia]]. Nıfus: 5,8 milyon 
* 6. [[Houston]]. Nıfus: 5,5 milyon 
* 7. [[Phoenix]]. Nıfus: 4 milyon

Sûka [[New York City]] u [[Los Angeles]]i zaf raver şiyê. [[New York City]] de bina u banê xeylê berzi estê. New York City bacarê dewizio, paytextê borsao, merkezê iqtısadê Amerika u dınyao. [[Los Angeles]] merkezê film u xeceliyayışio. Hollywood Los Angeles ra zaf nezdiyo. 

== Nıfus ==
Nıfusê Amerika 298 milyono. Zaf mıxtelıf mılleti tede cıwiyenê. Şarê [[Ewropa]], [[Afrika]], [[Asya]] tede zafo. Miyanê sıpê u zenciyan riyê politika cêrakerdışia verêne ra serdıno. Derd u qehrê weşiye zenciyan rê gıranêro. Sindorê [[Meksika]] ra zaf merdumi vêrenê Amerika, ema şarê Meksika Amerika de qaçax gureyeno/xebetiyeno. Amerika de xeylê dini yenê diyaene. Amerika [[İsewitiye|Xrıstiyan]] u itiqatê Protestanan zafê, feqet hem [[Musewitiye|Musewiy/Yehudiy]] u hem zi [[İslam|Mısılmani]] zafê. Zıwano resmi çıniyo, ema şarê Amerika [[İngılızki]] qısey keno. Tayê [[İspanyolki]] zi qısey kenê.

== Ekonomiye ==
Hetê [[ekonomiye]] ra Amerika zaf qewetına. Dınya de rêza yewıne dera. Teknolociye u komputerê Amerika zaf be kaliteyê. Amerika xeylê wasıtan (otomobilan) vecena. [[Ford]], [[GM]], [[Toyota]], [[Honda]] Amerika de vıraziyenê. İdxalatê (eksportê) Amerika zafo. Amerika idxalat u ixracat ra dınya de yewına.

== İklım ==
Erdê Amerika zaf hera u gırdo, aye ra iklimê Amerika zaf vuriyeno. Zımeyê Amerika zaf serdıno, ema verocê xo zaf germıno. Qutbê cemedi u çoli tede estê.

{{Weather box
|location = Dewletê Amerikaê Yewbiyaey
|single line = Yes
|Jan record high F = 98
|Feb record high F = 105
|Mar record high F = 108
|Apr record high F = 118
|May record high F = 124
|Jun record high F = 129
|Jul record high F = 134
|Aug record high F = 127
|Sep record high F = 126
|Oct record high F = 116
|Nov record high F = 105
|Dec record high F = 100
|year record high F = 134
|Jan record low F = -80
|Feb record low F = -75
|Mar record low F = -68
|Apr record low F = -50
|May record low F = -25
|Jun record low F =  -1
|Jul record low F =  10
|Aug record low F =   5
|Sep record low F = -13
|Oct record low F = -48
|Nov record low F = -61
|Dec record low F = -72
|year record low F = -80
|source 1 = http://www.infoplease.com/ipa/A0762182.html
|date=December 2010
}}

{{Weather box
|location = [[DAY]]  (<small>[http://viewer.nationalmap.gov/viewer/?CenterPoint=34.716667,32.483333&Scale=CITY&Classes=OTHER%20IMAGERY]</small>)
|metric first = yes
|single line = yes
|Jan mean F = 30.81
|Feb mean F = 34.65
|Mar mean F = 42.56
|Apr mean F = 52.02
|May mean F = 61.04
|Jun mean F = 69.25
|Jul mean F = 74.29
|Aug mean F = 72.77
|Sep mean F = 65.42
|Oct mean F = 54.77
|Nov mean F = 42.51
|Dec mean F = 33.38
|year mean F = 52.79
|Jan precipitation mm = 55.88
|Feb precipitation mm = 51.06
|Mar precipitation mm = 60.96
|Apr precipitation mm = 61.98
|May precipitation mm = 73.15
|Jun precipitation mm = 73.91
|Jul precipitation mm = 70.36
|Aug precipitation mm = 66.29
|Sep precipitation mm = 63.25
|Oct precipitation mm = 54.86
|Nov precipitation mm = 53.85
|Dec precipitation mm = 57.40
|year precipitation mm = 742.44
|source 1 = NOAA (USA)
|date=November 2011}}

== Eyaletê Amerika ==
[[Dosya:Map of USA with state names.svg|thumb|right|Xerita Eyalatanê Amerika]]
{| border="0" cellspacing="5"
|- valign="top"
| width="20%"|
* [[Alabama]]
* [[Alaska]]
* [[Arizona]]
* [[Arkansas]]
* [[Kalifornia]]
* [[Colorado]]
* [[Connecticut]]
* [[Delaware]]
* [[Florida]]
* [[Georgia]]
| width="20%"|
* [[Hawaii]]
* [[İdaho]]
* [[İllinois]]
* [[İndiana]]
* [[İowa]]
* [[Kansas]]
* [[Kentucky]]
* [[Louisiana]]
* [[Maine]]
* [[Maryland]]
| width="20%"|
* [[Massachusetts]]
* [[Michigan]]
* [[Minnesota]]
* [[Mississippi]]
* [[Missouri]]
* [[Montana]]
* [[Nebraska]]
* [[Nevada]]
* [[New Hampshire]]
* [[New Jersey]]
| width="20%"|
* [[New Mexico]]
* [[New York]]
* [[North Carolina]]
* [[North Dakota]]
* [[Ohio]]
* [[Oklahoma]]
* [[Oregon]]
* [[Pennsylvania]]
* [[Rhode Island]]
* [[South Carolina]]
| width="20%"|
* [[South Dakota]]
* [[Tennessee]]
* [[Texas]]
* [[Utah]]
* [[Vermont]]
* [[Virginia]]
* [[Washington]]
* [[West Virginia]]
* [[Wisconsin]]
* [[Wyoming]]
|}

== Referansi ==
* [http://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/research/cag3/na.html www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/research/cag3/na.html]

== Çımeyi ==
* [http://nationalatlas.gov/ Atlasê Amerika] [https://web.archive.org/web/20060720093336/http://nationalatlas.gov/ Archived] 2006-07-20 at the [[Wayback Machine]] (be İngılızki)
* [http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/us.html CIA ra kıtabê melumatê dınya] [https://web.archive.org/web/20060705011940/http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/us.html Archived] 2006-07-05 at the [[Wayback Machine]] (be İngılızki)
* [http://www.whitehouse.gov Seraiya Sıpiye] (be İngılızki)

{{Dewletê Amerika}}

[[Kategoriye:Dewletê Amerikayê Yewbiyayey]]
[[Kategoriye:Amerika]]
[[Kategoriye:Dewletê Amerika]]
[[Kategoriye:Organizasyonê teroristi]]
[[Kategoriye:Teror]]
[[Kategoriye:Terorizm]]