Mezra Pil
| Mezra Pil | |
|---|---|
| Resım | |
 | |
| Melumat | |
| Xısusiyet | Dewi |
| Dewlete | TırkiyaTırkiya |
| Mıntıqa | Mıntıqay Anatoliya Rocvetışi |
| Merkezê idareyi | Çolig |
| Qeza | Dara Hêni[1][2] |
| Çiyo bin | |
| Kodê têlefoni | 0426 |
| Kamiya nameyanê coğrafya | 6611747 |
| Xerita | |
 | |
Mezra Pil (be Tırki: Bayırlı) yew dewa vêrina/kohona Darayêni wa. Rayê makina ser ra Darayêni ra nizdiya 40-45 km duyr a. İnkê bestê Belde Darayêni Valyer a. Rayê makina zerrêy Valyer ra benu dı hêti. Yo het kışta raşt ra dewa Muradon, Consuer û Şernon ser ra şınu; Şernon ra z' pêya ruyar (rû) ra kuyenu wever u nızdiya 700-800 mt. Yo qayme dıma reseyenu Mezra Pil. Rayê bin Valyer ra kışta çep ra pırt sekiz ser ra awa Vaxkin, Vazenon, Bor u Şernon texernenu, Kılê ra viyerenu şınu resenu dew. In perr ra rayê mezron Mezra Pil ra (Geldon, Armaşin, Miyedron û Mezra Qıj) şinu dew.
Riyê erdi û iklım
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Rayê makina Mezra Pil ra wet çinyu. Rayê makina ser ra Mezra Pil dewa pêyina Darayêni wa. Mezra Pil ra wet dêwi Tavz (Tawz) êsti. Zımê dew, guevaga (xet, sındor) Darayêni (hem z' ayê Çolig) û qezê Diyarbekir Qulp a. Mezra Pil, kendalin yo dewa, yegê eğleb hêy waroni dew d'. Zerrêy dewe d' çend yegê êsti, labelê Mezra Pil pêy guazeron xu z' yena şınasnayiş. Warêy dew, dew ra 4-6 km duyri. Warêy eğleb dew ra 800-1200 mt bêrzi. Şarê Mezra Pil, pêy cıt û pês devarê xu kenu. Mezra Pil d' cew, ğelı (genım), wesarı, kuriek, nehxey (nehxê), baklê, mışoşi (mêrcu), tıtun ûzb. romyenu. Mieşnêy, bizê, mongêy, kêrgi, hindiy bêni whê (webiyayiş). Kiver ra bazılconi, biber, bazılcon siyê, kartuêl, xıyar, thar shıpi, çoniel, kuy; fiyek ra z' shay, murê (mıri), xox, mişmiş, tuy, salinc, alinc, zoğur, wişnê, guazi zb. pawyêni. Zerrêy Mezra Pil û waron dewe d' zaf çêşid thar vêjyenu: pherpar, pıngi, kardı, leğemdur, selmı, gagaç, yelıng (hêlug), lerg (helerg), marşing ûzb. Punê, şimig, tırşık, yağiç (gerzınık) zobi vaşi dewe. Duyes hxebi warê Mezra Pil êsti û nomê yin: Arsuer, Arsuêr Mallon, Arsuêr Qeron, Ğêyd, Phon, Mil Bawşin (Dyar), Dalav, Sulleton, Reng, Kılê, Helzın, Çalkoni yi. Dorpêy waron gema. Dar "kêlmier" xêlyek zafu. Binatey Dalav û Rêng gema "kelmay" a. Darr kêlmier (kelmay) hem zımıstoni qêy adir takotiş, hem z' qêy devarê hxeywon (bızêkon, heron, gayinon) pawyena.
Tarix
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Derheqa tarixê ına dew d' hêzrin (kasin) yo zonay (ilm) çinyu. Vatiş vêrinon guere, tarixê Mezra Pil hxeton serron hxenzar dısey-hirsey (1200-1300) cuaver şınu. Honciyo z' vatiş vêrinon guere, wext'ıg Bısılmunon Diyarbekir guret xu dest û dyêr ka (kilisa) zê'g êru kerd Comiya Pila Diyarbekir (Ulu Cami), comiya dewê Mezra Pil z' çend sêrri badên comiya Diyarbekir vıraziyawa. Tarixê dew, inay sera ço eşkenu qıssêybıkeru, labelê honciyo z' ço nieşkenu ki derhxeq tarixê Mezra Pil d' hêzrin yo ermın (çi) vaju. Çahar-panc hêtiya mezêli (gueriston) êsti. İn mezelon ra çend cêy êrd ra biy raştı u hema-hema biy vind. Berkolon mezlon ra astêy merdon ra pêy metodê "qarbon 14" çoy êşkenu ki texmini yo tarixê ına dew eşkera bıkeru. Çend mezêl êst ki hay zerrêy "hxoş"ond û berkolê in mezelona zaf şıkil êsti û tay berkolê z' bıxu zêy kêfiye (kılaw) vıraştêyi.
| |||||