Karber:Arde/Gramer

Wikipediya, ensiklopediya xosere ra

Zazaki de goreyê izafey, hali u kopula peybendê (sufiksê) nameyan[bıvurne | çımeyi bıvurne]

  • (Zazaca'da tamlama, durum ve koşaca göre ad ekleri)

İzafe[bıvurne | çımeyi bıvurne]

  • (Tamlama)
İzafeyê namey[bıvurne | çımeyi bıvurne]
  • (Ad tamlaması)
Hal
(casus)
durum
Neri
-ê ... -i/-e/-an
eril
May
-a ... -i/-e/-an
dişil
Xeylê
-ê(n)/-anê ... -i/-e/-an
çoğul
Halo raşt
(casus rectus)
yalın durum
her-ê ciran-i = herê cirani
eşeğ-i [eril] komşu-nun [eril] = komşunun eşeği

her-ê ciran-e = herê cirane
eşeğ-i [eril] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeği

her-ê ciran-an = herê ciranan
eşeğ-i [eril] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeği
her-a ciran-i = hera cirani
eşeğ-i [dişil] komşu-nun [eril] = komşunun eşeği

her-a ciran-e = hera cirane
eşeğ-i [dişil] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeği

her-a ciran-an = hera ciranan
eşeğ-i [dişil] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeği
her-ê(n) ciran-i = herê(n) cirani
eşek-leri [çoğul] komşu-nun [eril] = komşunun eşekleri

her-ê(n) ciran-e = herê(n) cirane
eşek-leri [çoğul] komşu-nun [dişil] = komşunun eşekleri

her-ê(n) ciran-an = herê(n) ciranan
eşek-leri [çoğul] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşekleri
Halo çewt
(casus obliquus)
bükümlü durum
her-ê ciran-i = herê cirani
eşeğ-ini [eril] komşu-nun [eril] = komşunun eşeğini

her-ê ciran-e = herê cirane
eşeğ-ini [eril] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeğini

her-ê ciran-an = herê ciranan
eşeğ-ini [eril] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeğini
her-a ciran-i = hera cirani
eşeğ-ini [dişil] komşu-nun [eril] = komşunun eşeğini

her-a ciran-e = hera cirane
eşeğ-ini [dişil] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeğini

her-a ciran-an = hera ciranan
eşeğ-ini [dişil] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeğini
her-anê ciran-i = heranê cirani
eşek-lerini [çoğul] komşu-nun [eril] = komşunun eşeklerini

her-anê ciran-e = heranê cirane
eşek-lerini [çoğul] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeklerini

her-anê ciran-an = heranê ciranan
eşek-lerini [çoğul] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeklerini
İzafeyê sıfeti[bıvurne | çımeyi bıvurne]
  • (Sıfat tamlaması)
Hal
(casus)
durum
Neri
eril
-o ... -Ø / -ê ... -i
May
dişil
-a ... -e
Xeylê
çoğul
-ê(n) ... -i / -anê ... -an
Halo raşt
(casus rectus)
yalın durum
her-o gewr-Ø = hero gewr
eşek [eril] gri [eril] = gri eşek
her-a gewr-e = hera gewre
eşek [dişil] gri [dişil] = gri eşek
her-ê(n) gewri = herê(n) gewri
eşekler [çoğul] gri [çoğul] = gri eşekler
Halo çewt
(casus obliquus)
bükümlü durum
her-ê gewr-i = herê gewri
eşeği [eril] gri [eril] = gri eşeği
her-a gewr-e = hera gewre
eşeği [dişil] gri [dişil] = gri eşeği
her-anê gewran = heranê gewran
eşekleri [çoğul] gri [çoğul] = gri eşekleri

Halê namey[bıvurne | çımeyi bıvurne]

  • (Ad durumları)
Hal
(casus)
durum
Neri
eril
May
dişil
Xeylê
çoğul
Halo raşt
-Ø/-e/-i
(casus rectus)
yalın durum
her-Ø = her
erkek eşek
her-e = here
dişi eşek
her-i = heri
eşekler [çoğul]
Halo çewt
-i/-e/-an
(casus obliquus)
bükümlü durum
her-i = eşeğ-i (eril)
heri = eşeği
her-e = eşeğ-i (dişil)
here = eşeği
her-an = eşek-leri (çoğul)
heran = eşekleri
Halê izafey
ê ... -i/-e/-an
(casus genitivus)
tamlama durumu
ê her-i = eşeğ-in (eril)
ê heri = eşeğin
ê her-e = eşeğ-in (dişil)
ê here = eşeğin
ê her-an = eşek-lerin (çoğul)
ê heran = eşeklerin
Halê dayene
-i/-e/-an
(casus dativus)
yönelme durumu
her-i rê = eşeğ-e (eril)
heri rê = eşeğe
her-e rê = eşeğ-e (dişil)
here rê = eşeğe
her-an rê = eşek-lere (çoğul)
heran rê = eşeklere
Halê ciyakerdene
-i/-e/-an ra
(casus separativus)
çıkma durumu
her-i ra = eşek-ten (eril)
heri ra = eşekten
her-e ra = eşek-ten (dişil)
here ra = eşekten
her-an ra = eşek-lerden (çoğul)
heran ra = eşeklerden
Halê barkerdene 1
-i/-e/-an ro
(casus sublativus 1)
?
her-i ro = eşek-? (eril)
heri ro = eşek?
her-e ro = eşek-? (dişil)
here ro = eşek?
her-an ro = eşek-ler? (çoğul)
heran ro = eşekler?
Halê mendene
-i/-e/-an de
(casus adessivus)
bulunma durumu
her-i de = eşek-te (eril)
heri de = eşekte
her-e de = eşek-te (dişil)
here de = eşekte
her-an de = eşek-lerde (çoğul)
heran de = eşeklerde
Halê berdene
era ... -i/-e/-an
(casus allativus)
?
era her-i = eşek-? (eril)
era heri = eşek?
era her-e = eşek-? (dişil)
era here = eşek?
era her-an = eşek-ler? (çoğul)
era heran = eşekler?
Halê barkerdene 2
ero ... -i/-e/-an
(casus sublativus 2)
?
ero her-i = eşek-? (eril)
ero heri = eşek?
ero her-e = eşek-? (dişil)
ero here = eşek?
ero her-an = eşek-ler? (çoğul)
ero heran = eşekler?
Halê cıkewtene
ede ... -i/-e/-an
(casus illativus)
?
ede her-i = eşek-? (eril)
ede heri = eşek?
ede her-e = eşek-? (dişil)
ede here = eşek?
ede her-an = eşek-ler? (çoğul)
ede heran = eşekler?
Halê piyabiyene
ebe ... -i/-e/-an
(casus soziativus)
?
ebe her-i = eşek-le (eril)
ebe heri = eşekle
ebe her-e = eşek-le (dişil)
ebe here = eşekle
ebe her-an = eşek-lerle (çoğul)
ebe heran = eşeklerle
Halê piyaşiyene
-Ø/-e/-i be ... -i/-e/-an ra
(casus komitativus)
?
her-Ø be her-i ra = eşek ile eşek (eril)
her be heri ra = eşek ile eşek
her-e be her-e ra = eşek ile eşek (dişil)
here be here ra = eşek ile eşek
heri be her-an ra = eşekler ile eşekler (çoğul)
heri be heran ra = eşekler ile eşekler
Halê vengdayene
-o/-ê/-êne
(casus vocativus)
seslenme durumu
her-o! = eşek! (eril)
hero! = eşek!
her-ê = eşek! (dişil)
herê! = eşek!
her-êne! = eşekler! (çoğul)
herêne! = eşekler!

Edati, zey ê, (e)be [> bı > -b], (e)de [> dı > -d], (e)ra, u (e)ro ciya nuşiyenê. (ê, (e)be, (e)de, (e)ra, u (e)ro gibi edatlar ayrı yazılır.)

Kopula[bıvurne | çımeyi bıvurne]

  • (Koşaç)
biyene [kopula, -b-] Neri
eril
-Ø ... -o
o ... -o
May
dişil
-e ... -a
a ... -a
Xeylê
çoğul
-i ... -ê
ê ... -ê
Kopula
koşaç

ez : -an = ezan
tı : -ay = tıyay
o : -o = oyo
a : -a = aya (> awa)
ma : -ime = mayme
şıma : -ê = şımayê
ê : -ê = êyê
her-Ø gewr-o = her gewro
eşek [eril] gridir [eril] = eşek gridir

o gewr-o = o gewro
o [eril] gridir [eril] = o gridir
her-e gewr-a = here gewra
eşek [dişil] gridir [dişil] = eşek gridir

a gewr-a = a gewra
a [dişil] gridir [dişil] = o gridir
her-i gewrê = heri gewrê
eşekler [çoğul] gri(ler)dir [çoğul] = eşekler gri(ler)dir

ê gewr-ê = ê gewrê
onlar [çoğul] gri(ler)dir [çoğul] = onlar gri(ler)dir

Zazaki de kopula piya nuşiyena. (Zazaca'da koşaç bitişik yazılır.) -- Mirzali 07:57, 23 Temuz 2012 (ŞWC)