Kulturê İrani

Yew ziggurato ke İranıcan o vıraşto.

Kulturê İrani (Farski: فرهنگ یران‎, translit. Farhang-e Irān‎) hetê tarixi ra cihani sero tewr kulturanê kıhanan ra yewo, pozisyonê cıyo cêopolitik ey gêno çıman ver, keno yewê kulturanê gırdan. Kulturê İrani aver dormey xo sero, tepeya zi têdıma cayanê nezdiyan sero xeylê çi berdo u ardo. Yew ca pê namey İrani Gırdi esto, uca zaf cayanê qıtekan gêno xo miyan, kulturanê inan pê kulturê İrani keno têmiyan.

Kultur pê cıwiyayışê merdıman piya şıno, coka her dı zi yewbini ra çiyê gênê, danê cı u wıni resenê. İslam u işğalê mısılmanan ra ver İran dı kultur dormey dinê Zerduşti resao, şekıl biyo. Merdımanê demanê antikan İran sero zaf sûki, dewi, bani, cayê firazi, perestışgey vıraştê. İranıcanê verênan o taw dınya sero yew medeniyeto pil vıraşto, war biyo. 650an ra tepeya Mısılmanan herrê İranıcan vıstê xo dest, işğal kerdê. İranıcan mecbur mendo dinê xo vırnao, kultur zi dini ra piya vırnao, dormey dinê Mısılmanan dı vıriyo. Newroz roşanê do gırdo, İranıci ey kenê firaz. Teberê newrozi dı roşani pê namanê Sizdah be dar (roşanê dormey), Jashn-e-Tirgan (roşanê awıke), Jashn-e-Sadeh (roşanê adıri), Jashn-e-Mehregan (roşanê payızi), Shab-e-Yalda (şewa zımıstani) u Charshanbeh Suri estê.

İranıcan heykel, dêsnuşte, kerrenuşte, pırdi u kılimi zi vıraştê, hetê zıwani ra xeylê aver şiyo, her çi nuşto, viyarno a nuştışi ser, kıtabi u nuştey verday.