Mîreyîya Baban

Wikipediya, ensiklopediya xosere ra
Xerîtaya Mîreyîyanê Kurdan
Emer Elî, Zabitêkê wextê Mehmud Paşayê Baban, 1840

Mîreyîya Baban (1649 - 1850) mîreyîya Kurdan bî ke Verocê Kurdistanî de hukim kerdo.

Nameyê ci keyeyê Baban ra yeno. Hetê Feqî Ehmedî Baban ra ronîyaya. Dima ra lajê ey Baba Silêman mi mîr. Wextê ey de Mîreyîya Baban zaf bihêz bî û dormalê xo girewt binê kontrolê xo, hetanê Kerkûk vistê ra destê xo. Dima ra Silêman Beg ame û bajarê Hewlêr, Koyê, Xaneqîn, Altinkoprî û Bedrê daxilê sînorê xo kerdê. Sesera 18. de Osmanîyan seba menfaetê xo, no mîreyeî sey yew tehdît qebul kerd. Çimkî Mîreyîya Baban bihêz bî û wayirê hêzî leşkerî bî.

Verocê ci de Mîreyîya Soran, rojhilatê ci de Mîreyîya Erdelan estbî. Bajarê Silêmanî û heme qezayê Kerkûk û çend qezayê Şarezor binê destê na mîreyîye de bî. Paytextê ci hêverê Qela Çuwalan bi. Serra 1784an de Îbrahîm Paşayî, serê nameyê Silêman Paşa yew bajar awan kerd û nameyê bajarî zî Silêmanî pana. Û Silêmanî bî paytextî Mîrektîya Baban.

Hîrabîyayîşê sînoranê Baban, weşê Erdelan û Soran nêşîne û no semed ra zî mîyanê înan de promlemî vejîyayî. Û ser de zî pêameyîşê Osmanîyan û Îran bi Qesrê Şîrînî hêzê Baban kerd tay. Bi pêameyîşê Qesrê Şîrîn Mîreyîya Baban mîyanê her di dewletanê deshilatdar de bî di parçeyî.

Wextê Mîr Ebdulrehman de newe ra bihêz bî û xoserîya xo îlan kerd. Osmanîyan serra 1822an de bi ordîyêko zaf bihêz kerd rê serî Silêmanî. Şerê Baban û Osmanîyan de nêzî 500 leşkerê Osmanîyan merdî, labelê peynî de Silêmanî teslîmî Osmanîyan bî. Labelê hetanê serra 1850 zî Silêmanî binê hukmî Baban de mend. Wexto, mîrê Baban o peyinî zî Silêmanî ca verday, êdî mîrektîya Baban werte ra darîya we.

Mîrî Baban[bıvurne | çımeyi bıvurne]

  • 1. Feqî Ehmed 1649-1670
  • 2. Baba Silêman 1670-1703
  • 3. Xana Muhemmed Paşa 1721-1731
  • 4. Xalid Paşa 1732-1742
  • 5. Salim Paşa 1742-1754
  • 6. Silêman Paşa 1754-1765
  • 7. Muhemmed Paşa 1765-1775
  • 8. Ebdella Paşa 1775-1777
  • 9. Ehmed Paşa 1777-1780
  • 10. Mehmûd Paşa 1780-1782
  • 11. Ibrahîm Paşa 1782-1803
  • 12. Abdurrehman Paşa 1803-1813
  • 13. Mehmûd Paşa 1813-1834
  • 14. Silêman Paşa 1834-1838
  • 15. Ehmed Paşa 1838-1847
  • 16. Ebdulla Paşa 1847-1850