Simya
Simya (ya zi alşımi, alkımi zi vaciyeno) zıwanê Erebki ra vêrdo a zıwananê binan. İlmo verêno u kıhano ke merdıman kimya ra ver pê ey tebieti geyrao, dormey xo ewnao u yew felsefe rê işaret keno. Coka simya kimyao verêno. Simya kimya, metalurcie, fizik, tıb, astrolocie, semiotik, mistisizm, spiritüalizm u huneri gêno xo miyan. Wıni fıkıriyeno ke 2500 serre ra vêşêro ke merdıman simya kerdo. Raveri Mezopotamya, Mısıro Antik, İran, Hindıstan u Çin de merdıman o guriyo. Demanê antikan ra heta seserra 19. Ewropa de merdıman simya geyrao cı.
Simya be çımanê ilmanê ewroyêni zey ilmê do zûr vêniyeno, simyageri zi wıni fıkıriyenê. Simyageran waşto ke qurşuni bıçarnê a zerni, inan bawer kerdo ke erd u asmên çehar elemantan ra yenê pêra, têdıma herre, hewa, awe u adır. Yew zi simyageran waxtê xo vêşêr be ilacê mucızewi, jari u iksırê sihırıni rê viyarno ra. Heto bin ra zi taê simyageri est biy ke akademisyen, entelektuel u alım zi biy. Isaac Newton, Robert Boyle inan raê. Enê merdıman zerrey madeyan geyray cı, eştê çım tebietê madeyanê kimya ser u kimya sero gama verêne eşta cı.
Referansi
[bıvurne | çımeyi bıvurne]- Principe, Lawrence. The Secrets of Alchemy. University of Chicago Press, 2013.
- Principe, Lawrence and William Newman. Alchemy Tried in te Fire: Starkey, Boyle, and the Fate of Helmontian Chymistry. University of Chicago Press, 2002.
- Lindsay, Jack. The Origins of Alchemy in Greco-Roman Egypt. Barnes & Noble, 1970.
- SHAC: Society for the History of Alchemy and Chemistry
- ESSWE: European Society for the Study of Western Esotericism
- Association for the Study of Esotericism
- The Alchemy Website. – Adam McLean's online collections and academic discussion.
- Alchemy on In Our Time at the BBC. ((Peter Forshaw, Lauren Kassell and Stephen Pumfrey) listen now)
- Dictionary of the History of Ideas: Alchemy
- Book of Secrets: Alchemy and the European Imagination, 1500–2000 – A digital exhibition from the Beinecke Rare Book and Manuscript Library at Yale University
- Othmer MS 2 Alchemical Miscellany at OPenn
- Alchemy featured topic page on Science History Institute Digital Collections featuring selected manuscripts, rare books, paintings, and ephemera relating to alchemical topics and experimentation.