Teoriya Relatifiya Xısusiye

Teoriya Relatifiya Xısusiye (Teoriya İzafiyeti) jü teoriya de fizikiya ke Albert Einsteini vıraşta. Goreyê Teoriya Relatifiya Xısusiye ra heme ganiyan u hediseyê fizikiyê ganiyan izafiyê. Zeman, mekan u hereket, heme inan yewbini ra tebiiyê, yanê heme inan hediseyê de izafiyê. Cisımi ebe zeman, zeman ebe cisımi, mekan ebe hereket, hereket ebe zeman, heme inan yewbini ra tebiiyê. Albert Einsteni serba ena teoriye jü formul vıraşto u formul E=mc² o. (E= Enerciye, m= kilogramê cisımi, wexto ke cisım bêhereketo, c= suretê roşna) Teoriya Einsteini, teoriya Galileo Galilei Prensibê Relatifiye u teoriya Lorentzi yew lete kena.

Transformasyonê Galileo u Lorentz

$x'=x-vt$

$y'=y$

$z'=z$

$t'=t$

$x'=\gamma (x-vt)\,$

$y'=y\,$

$z'=z\,$

$t'=\gamma \left(t-{\frac {vx}{c^{2}}}\right)$

• -> Halê tezati ;

$x=\gamma (x'+vt')\,$

$y=y'\,$

$z=z'\,$

$t=\gamma \left(t'+{\frac {vx'}{c^{2}}}\right)$

Fezawextê çehar hecmi

$\mathbf {R}$	$=(ct,x,y,z)$
	$=(ct,\mathbf {r} )$

$\mathbf {U}$	$={d\mathbf {R} \over d\tau }$
	$=(c{dt \over d\tau },{dx \over d\tau },{dy \over d\tau },{dz \over d\tau })$
	$=\gamma (c,u_{x},u_{y},u_{z})$
	$=\gamma (c,\mathbf {u} )$

olarak çıkarsanır. Buradaki $\tau$ özel zamandır.

$\mathbf {P}$	$=m_{0}\mathbf {U}$
	$=\gamma m_{0}(c,u_{x},u_{y},u_{z})$
	$=(mc,mu_{x},mu_{y},mu_{z})$
	$=(mc,\mathbf {p} )$
	$=(E/c,\mathbf {p} )$