Wextqıse

Wikipediya, ensiklopediya xosere ra

mana[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Wextqıse, çekuya ke zıwan de ‘kerdene, hal u biyaena’ çi ya ki merdumi ifade kena.

antene[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Zazaki de wextqısey gorey kes, amare, wext, modus u cınsi anciyenê.

rabırriyaene[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Cumla de cagırewtena wextqısan ra gore, wextqıseyê pırri u wextqıseyê yardımkerdoği estê.

Hetê awankerdışi ra ki wextqısey bırriyenê ra (yanê rıstım, cumla de cagırewtene u mana).

aktif u pasif[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Zazaki de dı cınsê wextqısan estê, nê aktif u pasifê. Halê wextqısan hetê kerdoği ra 'aktif'o u hetê biyaoği ra ki 'pasif'o.

transitif u intransitif[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Gorey halê wextqısan be obje ra, wextqısey bırriyenê ra dı gruban. Nê wextqıseyê transitif u intransitifê. Wextqıseyê ke objeo direkt gêne /cênê cıra wextqıseyê transitifi, êyê ke objeo direkt nêgêne /nêcênê ki cıra wextqıseyê intransitifi vaciyenê.

partizip[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Wextqısan ra gorey zemiranê kesan ra partizipi yenê meydan. Nê yenê mana sıfet u naman. Ninan ra dı hali estê, nê agentivpartizip u präteritalpartizipê.

partizip neri ma[y]ki xeylê
agentivpartizip - -oğe -oği
präteritalpartizip -e -iye -ey


wextqısan ra vıraştena naman[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Eke rıstımê wextqısan ra dıme peybend -(y)ış ame, nê benê name. Labelê mesderê wextqısan ki merdım şeno (cumla de) zey naman bıgêro /bıcêro.

mesder[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Mesderê wextqısanê Zazaki ebe peybend -ene qediyeno. No peybend bestiyeno ra rıstımê (wextê veri) wextqısan.

rıstımê wextqesan[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Zazaki de hirê rıstımê wextqesan estê.

rıstımê wextê nıkay rıstımê wextê veri rıstımê modusê waştene
-en- -ø-, -d-, -t-, -ıt-, -na-, -a-, -iya-, -niya- -…rıstımê wextqısey (bê rıstımê wextê veri)


Wextqıseyê Zazaki ebe rıstımê wextê veri u peybend -ene vıraciyenê. Ninan ra Zazaki de heşti grubi estê:

- rıstımê wextê veri be

- rıstımê wextê veri be -d

- rıstımê wextê veri be -t

- rıstımê wextê veri be -ıt

- rıstımê wextê veri be -na

- rıstımê wextê veri be -a

- rıstımê wextê veri be -iya

- rıstımê wextê veri be -niya