Zazaki de formo pasif

Zıwanê ma de formo pasif

Taê kıtabê gramerê zıwanê maê ke gani zaf raver ra bıveciyenê xeylê kewtê be herey... Eke zaf kewtê be herey, mı niya da 'ke gılê kıtaban zi hewna nêaseno, mı zi eşt ra xo ver, seveta qursê zıwanê mao ke Köln dero na tekst u taê çiyo de bin kerd hazır. Ez qursê zıwanê ma, Heq cıra zaf razi bo, be kıtabanê C. M. Jacobsoni u gramerê zıwanê ma sero tekstê eyê ke hewna kıtab nebiyê be inan danan. Na tekstan de xeritay zıwanê ma xeylê veciya. Ema formê pasifi sero hewna zaf çi çınê bi. Dı serri ra zêdêro ke na tekst mı dest dero, nıka ağme kenan. Alımê ke gramerê zıwanê ma sero gırweniyenê destê xo tenê pêt bıgêrê, çiyo ke pêleka xo dero endi rokerê, vecê, çıke wextê ma çıniyo. Na tekst mı be yardımê kıtab u textanê C. M. Jacobsoni 'be notê ke mı yew seminer de Haydar Dikmey ra gırewtê be yardımê inan kerd hazır.

Zazaki de formo pasif teyna be yew qeyde nêvıraziyeno, yewi ra zêde formê xo estê.

Formê 1.

Vıraştışê formê yewın de pencê waxqesey ra dıma nışanê pasifi -i yeno. Wextqeseyê ke formê pasifi gênê/cênê pêro be na form nêbenê pasif.

Mesdar: potene

• O nan poceno. (aktif)
• Nan pociyeno. (pasif)

Zazaki de hirê ruçıkê (azê) wextqesi estê: wextê nıkay, wextê veri, modusê waştene.

Wextê nıkay: poc-2 -i3 -(y)en4 -o5 = pociyeno

Wextê veri: poc-2 -i3 --4 -(y)a5 = pociya

Modusê waştene: bı-1 poc-2 -i3 --4 -(y)o5 = bıpociyo

.....................................................................

1. Nışanê modusê waştene

2. Koka wextqesey

3. Nisanê pasifi

4. Nisanê wextê nıkay

5. kêsnisan ya ki kopula

• A zerveti pocena. (aktif)
• Zerveti pociyena. (pasif) > [Zerveti (hetê/destê ae ra) pociyena.]

......................................................................................

- Wextê nıkay (hira)

• A zerveti pocena. (aktif)
• Zerveti pociyena. (pasif)

- Wextê nıkay (raverberdene)

• Awa zerveti pocena. (aktif)
• Zerveti hawa pociyena. (pasif)

- Wexto verên (ebe xo diyo)

• Ae zerveti pote. (aktif)
• Zerveti pociye. (pasif)

- Wexto verên (gumankerdene)

• Ae zerveti pota. (aktif)
• Zerveti pociya. (pasif)

- Wexto verên (raverberdene)

• Ae zerveti potenê. (aktif)
• Zerveti pociyêne. (pasif)

- Nisanê modusê waştene (bı-) ebe formê wextê veri (raverberdene)

• Ae 'ke zerveti bıpotêne, domani biyêne şa. (aktif)
• Zerveti 'ke bıpociyêne, domani biyêne şa. (pasif)

- Wextê verêni ra raver

• Aê zerveti poti bi. (aktif)
• Zerveti pociyay bi. (pasif)

- Waştene

• A wacena ke, o zerveti bıpoco. (aktif)
• A wacena ke, zerveti bıpociyo. (pasif)

- Emır

• Zerveti bıpoce! (aktif)
• Zerveti bıpociyo! (pasif)

- Nêkerdene

• Zerveti mepoce! (aktif)
• Zerveti mepociyo! (pasif)

- Partizip

• Zereveti potiya. (aktif)
• Zerveti pociyaiya. (pasif)

Mesdar: pêgırewtene

• Ê mirçıkan pê gênê/cênê. (aktif)
• Mirçıki pê gêriyenê/cêriyenê. (pasif) > [Mirçıki (hetê inan ra) pê cêriyenê/cêriyenê]

Formê 2.

Formo dıyın be wextqeseyê "biyaene" vıraziyeno. Wın aseno ke wextqeseyê ke be yew name ya zi verhurêndi (preposizyon) wextqeseyê "kerdene" ra veciyenê, zêdêri be na form şıkiyenê benê pasif.

Mesdar: rakerdaene

• O kêber/çêber keno ra. (aktif)
• Kêber/Çêber beno ra. (pasif) > [Kêber/Çêber (hetê ey ra) beno ra.]

- Wextê nıkay (hira)

• O kêber/çêber keno ra. (aktif)
• Kêber/Çêver beno ra. (pasif)

- Wextê nıkay (raverberdene)

• Oyo kêber/çêber keno ra. (aktif)
• Kêber/Çêber hao beno ra. (pasif)

- Wexto verên (ebe xo diyo)

• Ey kêber/çêber kerd ra. (aktif)
• Kêber/Çêber bi ra. (pasif)

- Wexto verên (gumankerdene)

• Ey kêber/çêber kerdo ra. (aktif)
• Kêber/Çêber biyo ra. (pasif)

- Wexto verên (raverberdene)

• Ey kêber/çêber kerdêne ra. (aktif)
• Kêber/Çêber biyêne ra. (pasif)

- Nisanê modusê waştene (bı-) ebe formê wextê veri (raverberdene)

• Ey 'ke kêber/çêber ra kerdêne, a xeleşiyêne. (aktif)
• Kêber/Çêber 'ke ra biyêne, a xeleşiyêne.

- Wextê verêni ra raver

• Ey kêber/çêber kerd bi ra. (aktif)
• Kêber/Çêber bi bi ra. (pasif)

- Waştene

• O wazono ke kêber/çêber ra kero. (aktif)
• O wazeno ke kêber/çêber ra bo. (pasif)

- Emır

• Kêberi/Çêberi rake! (aktif)
• Kêber/Çêber rabo! (pasif)

- Nêkerdene

• Kêberi/Çêberi ra meke! (aktif)
• Kêber/Çêber ra mebo! (pasif)

Mesdar: weiyekerdene

• Khalık zerancan keno weiye. (aktif)
• Zeranci benê weiye. (pasif)

Formo 3.

Formo hirêyın be yardımê wwxtqesê "amaene" vıraziyeno, dıma zi mesdar yeno. Wextqeseyê ke formê pasifi gênê, wıni zanenan ke pêro, be na formê hirêyıni benê pasif. Wextqeseyê ke be formê yewıni u dıyıni de benê pasif, oricinalê xo ki raşt ke na formê, wıni aseno ke, be formo hirêyın de zi şenê formê pasifi bıgêrê.

Mesdar: potene

- amaene + mesdar

• yena potene

• A zervêti pocena. (aktif)
• Zerveti yena potene. (pasif)

Masdar: rakerdene

- amaene + mesdar

• yeno rakerdene

• O kêber/çêber kenê ra. (aktif)
• Kêber/Çêber yeno rakerdene. (pasif)

Masdar: pêgırewtene

- amaene + masdar

• yenê pê gırewtene

• Ê mirçıku pêgênê/pêcênê. (aktif)
• Mirçıki yenê pêgırewtene. (pasif) > [Mirçıki (hetê eyra) yenê pêgırewtene.]
• Mirçıki pêgêriyenê/pêcêriyenê. (pasif-formê 1.)

- Wextê nıkay (hira)

• Ê mirçıkan pê gênê/cênê. (aktif)
• Mirçıki yenê pêgırewtene. (pasif)

- Wextê nıkay (raverberdene)

• Êyê mirçıkan pêgênê/pêcênê. (aktif)
• Mırçıkê haê yenê pêgırewtene. (pasif)

- Wexto verên (ebe xo diyo)

• İnan mirçıki pêgırewti. (aktif)
• Mirçıki amey pêgırewtene. (pasif)

- Wexto verên (gumankerdene)

• İnan mirçıki pêgırewtê. (aktif)
• Mirçıki amê pêgırewtene. (pasif)

- Wexto verên (raverberdene)

• İnan mirçıki pêgırewtenê. (aktif)
• Mirçiki amenê pêgırewtene. (pasif)

- Nisanê modusê waştene (bı-) ebe formê wextê veri (raverberdene)

• İnan 'ke mirçıki pêbıgırewtêne, kerdêne weiye. (aktif)
• Mirçiki 'ke biamêne pêgırewtene, amêne weiyekerdene. (pasif)

- Wextê verêni ra raver

• İnan mirçıki pêgırewti bi. (aktif)
• Mirçıki amey bi pêgırewtene. (pasif)

- Waştene

• Ê wacêne ke mirçıkan pêbıgêrê/pêbıcêrê. (aktif)
• Ê wacêne ke mirçıki bêrê pêgırewtene. (pasif)

- Emır

• Mirçıkan pêbıgêrê/pêbıcêrê! (aktif)
• Mirçıki bêrê pêgırewtene! (pasif)

- Nêkerdene

• Mirçıkan pê megêrê/mecêrê! (aktif)
• Mirçıki mêrê pêgırewtene! (pasif)

Mesdar: weiyekerdene

- amaene + mesdar

• yenê weiyekerdene

• Khalık zerancan keno weiye. (aktif)
• Zeranci yenê weiyekerdene. (pasif) > [Zeranci (hetê ey ra) yenê weiyekerdene]
• Zeranci benê weiye. (pasif-formê 2.)

- Wextê nıkay (hira)

• Khalık zerancan keno weiye. (aktif)
• Zeranci yenê weiyekerdene. (pasif)

- Wextê nıkay (raverberdene)

• Khalıko hao zerancan keno weiye. (aktif)
• Zeranci haê yenê weiyekerdene. (pasif)

- Wexto verên (ebe xo diyo)

• Khalıki zeranci kerdi weiye. (aktif)
• Zeranci amey weiyekerdene. (pasif)

- Wexto verên (gumankerdene)

• Khalıki zeranci kerdê weiye. (aktif)
• Zeranci amê weiyekerdene. (pasif)

- Wexto verên (raverberdene)

• Khalıki zeranci kerdêne weiye. (aktif)
• Zeranci amêne weiyekerdene. (pasif)

- Nisanê modusê waştene (bı-) ebe formê wextê veri (raverberdene)

• Khalıki 'ke zeranci weiye kerdêne, zaf biyêne şa. (aktif)
• Zeranci 'ke biamêne weiyekerdene, khalık zaf biyêne şa. (pasif)

- Wextê vereni ra raver

• Khaliki zeranci kerdi bi weiye. (aktif)
• Zeranci amey bi weiyekerdene. (pasif)

- Waştene

• Khalık waceno ke zerancan weiye kero. (aktif)
• Khalık waceno ke zeranci bêrê weiyekerdene. (pasif)

- Emır

• Zerancan weiye kerê! (aktif)
• Zeranci bêrê weiyekerdene! (pasif)

- Nêkerdene

• Zerancan weiye mekerê! (aktif)
• Zeranci mêrê weiyekerdene! (pasif)

Çımey

• Archived 2009-03-10 at the Wayback Machine