Adey Kanarya

Adey Kanarya
Adey Kanarya;
Desmal u Arma
Melumat
Dewlete	İspanya
Mıntıqa	Extrapeninsular Spain
Ware	İspanya
Sazbiyayış	10 Tebaxe 1982
Paytext	Santa Cruz de Tenerife
Erd	7 447 km2
Nıfus	2 172 944
Cayo tewr berz	Teide
Serdar	Ángel Víctor Torres Pérez
Letey saete	UTC±00:00
Kodê postey	CN
Geokod	2593110
Cayê ziyari	Okyanuso Atlantik
Website	www.gobcan.es
Xerita

Adey Kanarya, (İspanyolki: Islas Canarias) yew eyaletê dewleta İspanyao. Caê xo rocawanê Fasi de, Okyanuso Atlantik dero, aidê İspanya taê adeyê. Kışta idarey ra tarixê 2 Tebaxe 1982 de yew qanuno xısusi veciyao cı rê, 'Cematê Adeyanê Kanaryao Xısusi' vıraziyao. Adeyanê Kanarya de hewt adey u taê adê qıteki estê, namey adeyanê xo pêdıman wıniê Tenerife, Fuerteventura, Gran Canaria, Lanzarote, La Palma, La Gomera ve El Hierro. Adey Kanarya tewr eyaletê İspanyao verico u hetê amarê merdımi ra warey Makaronezya de ê yewıno.^[1]

Adê Kanarya sey (100) km rocawanê qıtay Afrika de ca gênê. Kışta idarey ra ê İspanyao, bestiyao hama kışta coğrafi ra yew parçey qıtay Afrikao. Dı sûki paytextê Cematê Adeyanê Kanaryao Xısusiê. "Parlamento de Canarias (Parlamentê Adeyanê Kanarya) sûka "Santa Cruz de Tenerife de ca gêno, "Delegación del Gobierno" (Hukmato merkezi u merkezê idarey) Las Palmas de Gran Canaria de ca gêno.

Tarix

Adey Kanarya pê namey Hesperidesi demanê verênan de u pê namey Fortunatae demê Roma de şınasiyao. Serra henzar u çehar sey u dı (1402) de Jean de Bethencourt ade vısto a xo dest. Portekizan u İspanyolan waşto ke adey bıviyarnê xo dest, lec kerdo. Hama serra henzar u çehar sey u hewtay u new (1479) de İspanyolan ade vısto xo dest, pê Pêameyışê Alcacova ade vêrdo herranê İspanya. Şarê adey Guanche xo ver dao, sere wedarıto ke İspanyolan bıerzê teber. Hama inan nêşao bıerzê, pêro piya kışiyaê, İspanyolan şarê adey kışto, qetl kerdo. Serra henzar u new sey u dı (1902) de şarê adey reyna sere wedarıto pê peştiyê (destegê) mıletanê Afrika hama reyna nêşao xoseriya xo bıgê, İspanyolan serewedarıtış miyan ra wedarıto be goyni. Serra henzar u new sey u hewtay u heşt (1978) ra nata hereketê haê wazenê İspanya ra abırriyê, reyna veciy miyan.

Coğrafya

Zaf koy estê eraziyê adey ser, herri kınarê deryay ra berziyenê u falezi zaf estê. Enê adey volkanikê, tewr cao berzi Koyê Tedieo ke adey Teneferi dero u hirê henzar u hewt sey u heştês metrey (3178) berzo. İklımê adey nermo, honıko coka zi cakerdışê merdımi rê beso. Cokao ke Okyanusi sero ca gênê, germiya roci u şewe nezdiyê yewbiniya. Amnan de hewa germo u zıwao, iklımo nêm-tropikal tede esto. Vaş u dari gorey cay vıriyenê. Kınarê derya u awıkan de vaşê kê herra zıwa de benê pil estê, cayanê berzan de zi deştê zıway, makiy, darê qıteki estê.

Ekonomiya cı

Fırêngi, muz, porteqal, tutın resniyenê adeyan sero, turizm ra zi zaf qezenç beno. Vêrende enê adey biyê iskelê deryay, dıme ra raya hewa de biyê yew caê vınderdışi (istasyoni). Tewr peyên de zi caê do turistiko, zıme u rocawanê Ewropa ra zaf turisti yenê adeyan. Cokao ke qezencê mıletê adey vıriyo, mıleti zi zirat ra abırriyo, şiyo sektorê xızmet u turizmi.

Din

Şarê adey zafêr Katoliko. Cokao ke dıma ra mısılmanan u Hinduyan goç kerdo, ê zi estê. Dinê bini Protestan, dinê Afrika, dinê Afrikaê ke hetê rıçıki ra Amerika raê, dinê Çini, Budizm, Cıhudi u Behai estê. Yew zi dino neo-pagano putperest esto, bestiyao a Kılisa Şaria Guança.^[2] Federasyonê İslamiê Adeyanê Kanarya zi tiya dero. Adey Kanarya biyê cayê biyayışê dı misyonaranê Katolik u ezizi ke namdarê, Pedro de Betancur (misyonerê Guatemala) u José de Anchieta (misyonerê Brezilya).

Vılabiyayışê dinan gorey CISi hıni biyo adeyanê Kanarya de serra 2012 de:^[3]

Katolik 84.9%
Ateist/Agnostik/Bêdini 12.3%
Dinê bini 1.7%

Adey

Rocawani sera rocvetışi sero adê Kanarya wıni benê ca: El Hierro, La Palma, La Gomera, Tenerife, Gran Canaria, Fuerteventura u Lanzarote. Zımey sero adeo dıyın La Graciosao, adê qıteki Montaña Clara, Alegranza, Roque del Este u Roque del Oeste estê ke bestiyenê a Chinijo Archipelago zımey rocvetışi de adeo qıtek Lobos bestiyeno a adey Fuerteventura. Adê salekıni zi estê, saleki derya sero estê ke ê zi ê adeyanê Kanaryaê, namey enê salekan Roques de Anaga, Garachico u Fasniaê u Salmor u Bonanza zi ê El Hierroê.

Adey Kanarya Pêro
El Hierro
La Palma
La Gomera
Tenerife
Gran Canaria
Fuerteventura
Lanzarote

Heyato yabani, fauna u flora

Zaf zemananê verênan de, Aborcinan nêamey bi adeyan, zaf (bol) ganiyê endemiki, vaş u heywanê endemiki esti biyê adeyanê Kanarya de. Taê nê ganiyê endemiki biyê vıni, ewro çıniyê. Enê tewrê endemiki wıniê; kumkumıka gırde (gallotia goliath), lûro gırd (canariomys bravoi and Canariomys tamarani)^[4] u kesê gırdi (geochelone burchardi u Geochelone vulcanica)^[5] biyê miyanê enê ganiyanê endemkiyan de.

Liste u Armay

Adê ke Adeyanê Kanarya yenê pêra, merkezê inan, herrê inan şenê bıvêniyê pê texminanê serra dı henzar u desi (2010):

Bandera	Arma	Ade	Merkez	Erd (km²)	Nıfus (2010)
		El Hierro	Valverde	268.71	10,960
		Fuerteventura	Puerto del Rosario	1,660	103,492
		Gran Canaria	Las Palmas de Gran Canaria	1,560.1	845,676
		La Gomera	San Sebastián de La Gomera	369.76	22,776
		Lanzarote	Arrecife	845.94	141,437
		La Palma	Santa Cruz de La Palma	708.32	86,324
		Tenerife	Santa Cruz de Tenerife	2,034.38	906,854
-	-	La Graciosa	Caleta de Sebo	29.05	658
-	-	Alegranza	-	10.3	-
-	-	Isla de Lobos	-	4.5	-
-	-	Montaña Clara	-	1.48	-
-	-	Roque del Este	-	0.06	-
-	-	Roque del Oeste	-	0.015	-

Çımey

↑ "La Macaronesia. Consideraciones geológicas, biogeográficas y paleoecológicas". Archived from the original on 17 November 2015. Retrieved 10 February 2010.
↑ http://www.observatorioreligion.es/upload/80/39/Pdfd_interactivo_Canarias.pdf
↑ http://www.cis.es/cis/export/sites/default/-Archivos/Marginales/2940_2959/2956/CANARIAS_5/e295650.html
↑ Algunas extinciones en Canarias Archived 28 December 2009 at the Wayback Machine Consejería de Medio Ambiente y Ordenación Territorial del Gobierno de Canarias
↑ «La Paleontología de vertebrados en Canarias.» Spanish Journal of Palaeontology (antes Revista Española de Paleontología). Consultado el 17 de junio de 2016.

[1] "La Macaronesia. Consideraciones geológicas, biogeográficas y paleoecológicas". Archived from the original on 17 November 2015. Retrieved 10 February 2010.

[2] ttp://www.observatorioreligion.es/upload/80/39/Pdfd_interactivo_Canarias.pdf

[3] ttp://www.cis.es/cis/export/sites/default/-Archivos/Marginales/2940_2959/2956/CANARIAS_5/e295650.html

[4] Algunas extinciones en Canarias Archived 28 December 2009 at the Wayback Machine Consejería de Medio Ambiente y Ordenación Territorial del Gobierno de Canarias

[5] «La Paleontología de vertebrados en Canarias.» Spanish Journal of Palaeontology (antes Revista Española de Paleontología). Consultado el 17 de junio de 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]