Ehmedê Xanî

Ehmedê Xanî
Ehmedê Xanî
Melumato şexsi
Dewlete	İmperatoriya Usmanıcan
Cınsiyet	Camêrd
Cayê biyayışi	Hekari
Biyayış	1650
Merdış	1707
Cayê merdışi	Doğubeyazıt
Gure	Nuştekar, Şair û Filozof
Zıwani	Kurdki, Erebki, Farski û Tırki
İtıqad	İslam

Ehmedê Xanî (b. 1650 yan zî 1651, Colemerge - m. 1707, Bazîd)^[1] filozof, astronom û şaîro Kirdas o.

Cuya ey

Serra hezar û şeş seyî û pancas û yew (1651) de maya xo ra bîyo, ameyo dinya. Ehmedê Xanî eşîra Xanîyan ra yo. Eşîra ey mintiqay Hekarî ra koç kerdo şîya Bazîde de bica bîya.

Ehmedê Xanî çeharês serreyê xo ra dest pê nûştişê ziwanê kurdkî (kirdaskî) kerdo û zaf şaristananê Kurdistanî de wendo. Dima ra şîyo şaristanê Bazîdî û ûca yew medrese kerdo a. No medrese de zî Xanî bîyo musnekarê (malimê) qicanê (domananê) kurdan.

Ehmedê Xanî, zaf qedir û qîmet dayo ziwanê kurdkî. Seba ke wendiş û nûştişê bi kurdkî bizanê domanan ser de zehf vinderto. Xanî teberê kurdkî de erebkî, fariskî û tirkî zî zanayêne. Bi eseranê xo yewin nasyonalistanê kurdan ra yeno zanayîş. Wextê ey de ziwanê fariskî zey ziwanê edebîyatî ameyêne qebûl kerdiş. Û zafê nuştoxanê kurdan herinda kurdkî de fariskî nuştêne. Labelê Xanî bi kurdkî nuşto û eseranê xo de vato ke eke ma qîmetê ziwanê xo nêzanê şar do qîmetê ci nêzano.

Ehmedê Xanî sere hezar û hewtsey û hewt de Bazîd de koçê xo yo peynî kerdo. Gorê Xanî di Bazîd de nezdiyê Qesre Îsheq paşayî de yo.

Şiîranê ey ra nimûneyî


"Mem û Zîn" ra Kirdasî (kurmancî): Ger dê hebûya me îttîfaqek Vêk ra bikira me înqiyadek Rûm û 'ereb û 'ecem temamî Hemiyan ji me ra dikir xulamî Tekmîl dikir me dîn û dewlet Tehsîl dikir me 'îlm û hîkmet	Çarnayîşê kirdkî (zazakî): Eger bibînê ma de îttîfaqêk Yewbîn rê bikerdêne îteatêk Rûm û ‘ereb û ‘eceman temamî Hemine ma rê kerdêne xulamî Temam kerdêne ma dîn û dewlet Tehsîl kerdêne ma ‘ilm û hîkmet — Ehmedê Xanî

Kitabê ey

Hînke berhemê Ehmedê Xanî nê yê:

Mem û Zîn; (Eşqa Mem û Zîn)
Nûbara Biçûkan; (Ferheng)
Eqîdeya Îmanê; (İslami)
Eqîdeya Îslamê; (İslami)
Fî Beyanî Erkanî Îslam; (İslami)
Erdê Xweda; (Astronomi, Coğrafya)
Dîwan; (Helbest, şiir)
Şêrên Fîlozofî; (Felsefe)

Çimeyî

"Error: no |title= specified when using {{Cite web}}".

↑ AḤMAD-E ḴĀNI Iranica (bi îngilîzkî)

[1] AḤMAD-E ḴĀNI Iranica (bi îngilîzkî)

[1]