Friedrich Nietzsche

Wikipediya, ensiklopediya xosere ra
Friedrich Nietzsche
Melumato şexsi
Dewlete Qraliya Prusya
Cınsiyet Camêrd
Cayê biyayışi Röcken
Biyayış
Merdış (Lützen de merdo)
Cayê merdışi Weimar(Neurosyphilis ra merd)
Wendış University of Bonn, Universitey Leipzigi, Domgymnasium Naumburg û Landesschule Pforta
Gure Filozof, Şair, nuştekar, bestekar, Pedagog, classical philologist, music critic û classical scholar
Zıwani Almanki
Pi Carl Ludwig Nietzsche
İmza İmzaya cı

Friedrich Nietzsche (Fredriş Niçe), suka Almanya Leipzig (Saksonya) dewa Prusi, Röcken dı sera 1844 dı marda xü ra biyo u sera 1900, menga axustosi dı şiyo heqeyda xü ser.

Piyê Nietzsche, papaz Karl Ludwig o u ser 1849 dı dıma neweşeyda dur u derg şıno heqeyda xü ser u Nietzsche ser 1958 dı suka Almanya, Naumburg dı mektebê protestana Schulpforta (yatılı) dı waneno. Sera 1864 dı qeyda xü Üniwersitada Bonn, qısımê teoloji u filoloji dı vırazeno. Sera 1965 dı bı mélimê (F.W.Ritschl) xü ya piya no dano pıro şıno Leipzig u tiya dı ju antik kıtabxane dı, kıtabê Schopenhauer vineno u dıma na kıtaber beno ézayê Fıkırê Schopenhauer. Sera 1869 dı no dano pıro şıno Üniwersitada Basel dı qısımê klasik filoloji dı beno mélim.

Kıtabê Nietzsche ê sıfteyıni "Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik" (Rihê müziki ra biyayenda trajedi) sera 1872 neşır biyo u sera 1876 dı riyê nêweşey ra no Üniwersite ra rapor gêno u ser 1878 dı kıtabê xü yê "Menschliches, Allzumenschliches" (bı insaney, bı insanyetey), qısımê çiyê sıfteyın qandê Voltaire nuşnayo.

Zaf merdımi u zaney vanê kı “-Nietzsche merdımê do zaf zeritenık u zerinerm biyo”. Nietzsche, serandê xü yê peyni dı héme kapasiteyê mezgdê xü vıni kerdo. Tayın tayıni vanê kı: “-Nietzsche, genceyda xü dı neweşeyda frengi cı tepışto u nezdiyê des seri ze vas cüwayo (bitkisel hayat). 1879 dı cı karê çiyê Üniwersita Basel ra erzenê u no tenya kewno rayan, pansionan dı rakewno u tenya maneno.

Nietzsche, ser 1882 dı koc keno şino Roma u uca dı embazê xü Paul Ree vineno. Ree zi bı Lou Salome na zewicyayo u zeri Nietzsche kewno Salome u cı rê zewac teklif keno. Helbet Salome no teklifê Nietzsche qebul nêkeno. Nietzsche embazê xü rê u cınya cı rê vano sima mi rê ixanet ke u Roma ra bar keno.

Nietzsche ser 1883 dı kıtabê xü yê qısımê juwêr u dıdını "Also sprach Zarathustra" (U Zerdeşt una vatê) nuşna. Qismê hirini ser 1884 dı Fransa dı suka Nice dı nuşneno. Fıkırê cı ewro zi héndı rınd fém nêbiyo. Tayın tayın nuşteyê cı maneno nuşteyê M.Arabi u H.Mansuri.

Nuştey u kıtabê cı[bıvurne | çımeyi bıvurne]

  • Aus meinem Leben, 1858
  • Über Musik, 1858 (On Music)
  • Napoleon III als Praesident, 1862
  • Fatum und Geschichte, 1862
  • Willensfreiheit und Fatum, 1862
  • Kann der Neidische je wahrhaft glücklich sein?, 1863
  • Über Stimmungen, 1864
  • Mein Leben, 1864
  • Homer und die klassische Philologie, 1868
  • Über die Zukunft unserer Bildungsanstalten
  • Fünf Vorreden zu fünf ungeschriebenen Büchern, 1872
    • 1. Über das Pathos der Wahrheit
    • 2. Gedanken über die Zukunft unserer Bildungsanstalten
    • 3. Der griechische Staat
    • 4. Das Verhältnis der Schopenhauerischen Philosophie zu einer deutschen Cultur
    • 5. Homers Wettkampf
  • Die Geburt der Tragödie, 1872
  • Über Wahrheit und Lüge im außermoralischen Sinn, 1873
  • Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen
  • Unzeitgemässe Betrachtungen
    • 1. David Strauss: der Bekenner und der Schriftsteller, 1873
    • 2. Vom Nutzen und Nachtheil der Historie für das Leben, 1874
    • 3. Schopenhauer als Erzieher, 1874 (Schopenhauer as Educator)
    • 4. Richard Wagner in Bayreuth, 1876
  • Menschliches, Allzumenschliches, 1878
  • Vermischte Meinungen und Sprüche, 1879
  • Der Wanderer und sein Schatten, 1879
  • Morgenröte, 1881
  • Die fröhliche Wissenschaft, 1882, 1887
  • Also sprach Zarathustra, 1883-5
  • Jenseits von Gut und Böse, 1886
  • Zur Genealogie der Moral, 1887
  • Der Fall Wagner, 1888
  • Götzen-Dämmerung, 1888
  • Der Antichrist, 1888
  • Ecce Homo, 1888
  • Nietzsche contra Wagner, 1888
  • Der Wille zur Macht, first published 1901

Bıvênên[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Çımey[bıvurne | çımeyi bıvurne]