Hinduizm
Hinduizm (Hindki: सनातन धर्म latinizasyonê cı Sanātana Dharma; सनातन धर्म latinizasyonê cı Vaidika-Dharma ya zi be namê वैदिक धर्म ra zi şınasiyeno), dino ke Hindıstan u verocê Asya de bawerkerdoğê cı estê. Hinduizm tayê çımeyan de din vêniyeno ê binan de zi itıqad yanê raya bawerkerdışi vêniyeno. Coka arezekerdışê xo kerdene asan niyo. Hinduizm Hindıstan, Nepal u Bengladeş de wayirê bawerkerdoğano u be 900 milyon ra nezdi bawerkerdoğê xo estê. Xıristiyaniye u İslam ra tepeya dino hirêyıno gırdo, rêza hirêyıne de ca gêno.
Rıstımê Hinduzimi, zey namê xo zi gêno Hindıstani rê şıno. Merdumê ke enê dini ra bawer kenê inan rê Hindu ya zi Hinduist vaciyeno. Hinduistê ke konservatifê, ê dinê inan merkezê cıwiyayışê inan rê gênê. Kıtabê Hinduizmiê firazi (nuştey zi) Vedayê Firaziê.
Terimê Hinduizm dıme ra, be averşiyayışê zemani xo resno cı. Hinduzim zemanê veri de taê cayanê Hindıstani de merdumê ke Mısılman, Xıristiyan, Cıhud, Budist u Jain niyê ê arê biyê u zey grubê sıfte kerdo; hema miyandê zemani de zaf rew u lez resnao. Nêmê seserra 19ına verêne de dewletê ke tede İngılizki qal biyê de Hinduizm kamiye qezenç kerda u be averşiyayışê Hindutva (Fundamentalizmê Hinduyan) o zey ideolociye vêniyao. Hema ke qanunê Hindıstani de Cainizm, Budizm u Sihizm zi kewnê zerrekê Hinduizmi.
Hinduizm dinê do mistiko. Merdum çiyo ke raşto zerrey xo ra cıwiyeno u tewr peyên de ferqê cı ra reseno ke Homa u merdumo eyniyo. Hinduizm çı wext dest pê kerdo nêşınasiyeno areste niyo. Texmin beno ke vêrde u tarixê xo xeylê kıhano. İsay ra veri serranê 1500an de nuşte ra viyarnayışê Vedayan ra veri zi Hinduizm est biyo.
Kıtabê firazi
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Hinduizm Budizm ra cırao, xo wehyan ra arısneno. Coka bawer beno ke nuşte u kıtabê firaz be çiyanê serêtebiyan be Homay bestiyayê yani çımey xo uca ra gêno. Hinduzim de itıqadê peyğamberi zi esto, inan miyan de peyğamberi rê rişi vaciyeno. Hema peyğamberiya inan peyğamberiya dinanê İbrahimiyan ra abıriyena. Dinanê İbrahimi de Homa çıneno we peyğamber hema Hinduizm de peyğamberbiyayış zaf dışo. Hinduzim de peyğamberbiyayış gêriyeno yani Homa nêdano. Zafê kıhalıkan be tecruba inan şenê be Homa u Devan irtıbati rê ravêrê.
Kıtabê Hinduizmiê firazi dı leteyi benê Şruti u Smriti. Şruti Sanskritki de "çiyo ke goşdar beno" areze keno. Nuştekarê Şruti çıniyo. Veday, Upanişadi u destanê Mahabarata de qısımê Bhagavad Gitai kewnenê bınê kategoriya Şruti. Hirê mezhebê bini zi zey Smriti vêniyeno, qebul beno.
- Agamalar (Mantray, Tantray u Yantray)
- Dharma Şastra (Prensibi, qanuni)
- Dyasanalar (Vedantay)
- Mahakavyalar (Destani; Mahabarata u Ramayana)
- Puranalar (Sanıki u nuştey)
- Sutralar (Vatenê verênan u aforizmay)
Namê heştês Ana Smritan:
- Apastamba Smriti
- Atri Smriti
- Daksha Smriti
- Devala Smriti
- Gautama Smriti
- Harita Smriti
- Manu Smriti
- Parasara Smriti
- Samvarta Smriti
- Sankha-Likhita Smriti
- Satatapa Smriti
- Saunaka Smriti
- Usana Smriti
- Vishnu Smriti
- Yajnavalkya Smriti
- Yama Smriti
- Vasishtha Smriti
- Vyasa Smriti
Bestoğê teberi
[bıvurne | çımeyi bıvurne]- 108 Upanishads
- Advaita for Beginners Archived 2006-06-16 at the Wayback Machine
- Advaita Vedanta Library Archived 2005-05-08 at the Wayback Machine
- Bhagavad Gita
- Himalayan Academy Online Books Archived 2006-06-17 at the Wayback Machine
- Sacred Texts:Hinduism
- Spiritual Library
- Sri Ramana Maharshi's Books
- Tantrik Texts Archived 2006-06-16 at the Wayback Machine
- The Gospel of Sri Ramakrishna
- Works of Shankaracharya