Zazakipediya:Hera u Ju Biyayenda Awrupa Senin Ame Merhéleyê Ewro

Hera u Ju Biyayenda Awrupa Senin Ame Merhéleyê Ewro?

• 1950

9 Gülan: Wezirê ê teberi Fransa Robert Schuman qıseyê xü dı wuni vano (na qıseyê xü zi Jean Monnet ra gino); "Gerek siyê siyayê (komır) Fıransa u asın, polayê Almanya ju institüsyon dı biyarê pêser u no zenginey qandê welatê Awrupa akerde bo.

• 1951

18 Nısan: Na waştena cori EKSG (ju biyayenda siyê siya u asıni) ya beno raşt u bı hetê 6 welatiya Paris dı yeno qebul kerdış.

• 1952

27 Gülan: Waştena ju biyayenda pawutışê Ewrope, Paris yeno qebul kerdış.

• 1954

30 Tabax: Fransa waştena ju biyayenda pawutışê Awrupa red keno u qerarê xü peydı gino.

20-23 Payızê verên: Dıma konferansê Londra, waştenda paketê Bırüksel hera biyayenda rocawanê (batı) Awrupa, Paris dı imza bi (VEU).

• 1955

1-2 Héziran: Wezirê teberi ê ézayê şeş welatê Awrupa Messina dı yenê pêser u qererê newe ginê. Bı no qererê newe Awrupa bı hetê ekonomik zi sınoranê xü hera kerê

• 1957

25 Awdar: Pê ameyaenda EEG (Piyabestenda Ekonomiyê Awrupa) u EURATOM (Piyabestenda Enerjiyê Atom ê Awrupa) Roma dı ame qebul kerdış.

• 1958

1 Çıle: Êy qanuni u piyabestenê Roma kewno dewre. Komisyonê EEG u EURATOM Brükseli dı ca benê.

• 1960

4 Çıle: Pê ameyenda Stockholm qerarê EFTA (Jubiyayenda Serbeteya Ticaretê Awrupa) bı insiyatifê İngiltere yeno qebul kerdiş.

• 1962

30 Temuz: Qerarê piyabestenda ziréti yeno qebul kerdış.

• 1963

14 Çıle: Reisê cumhurê Fıransa General de Gaulle xezeteciyan rê vano; -Ma nê wazenê UK (İngiltere) bı kewo miyanê Ju bÏyayenda Awrupa u ma heqê xü yê -Veto anê kar.

29 Temuz: JBA (EU) 18 welatê Afriqa ya pêyenêu Yaoundé bın protokolı imzayê xü erzenê.

• 1965

Nisan: Pê ameyenda pê miyandı hélıyayenı (fusion) qandê piya-bestenda ju Meclis u ju Parlamento yeno qebul kerdış. Na qanun 1 temuz 1967 dı kewno dewre.

• 1966

29 Çıle: Warêy ameyenda Lüksemburg, Fıransa meclis dı newede ra cayê xü gino. Bı şertêna, gerek Fıransa her wext germey bımısno Ju Biyayenda Awrupa.

• 1968

1 Temuz: 1,5 ser verê werzeynayenda qererê sınoran, sınori ézayê welatê Ju Biyayenda Awrupa werzêna. Heqê zsınoran beno şirikey.

• 1969

1-2 Kanun: Haag dı ézayê JBA yenê pêser. Na cüwayışi dı Serdemê Cumhuri u Serdemê Hükmeti ca ginê u qereê kı heta na ser ameyo gıroten qebul kenê u nêy qanuni kewnê dewre.

• 1970

22 Nisan: Lüksemburg dı qererê xü finanse kerdenı dayêno u Parlamen-toya Awrupa bı qanunana otoriteyê ci vêşi kenê.

30 Héziran: Lüksemburg dı welatanê JBA yenê pêser u qerar danê kamcin welat bıbo ézayê JBA. Êy kı waştê bıbê ézayê JBA nêyê; Danimarka, İrland, Norweç u İngıltere.

• 1972

22 Çıle: Brükseli dı qererê qebul kerdenda Danimarka, İrland, Norweç u İngiltere yeno dayış.

ZazaPress amor 5, awdar 2001, perı 12

• 1972

24 Nisan: "Marêdöviz" qebul beno. Nêy 6 dewletê Èzay mabênê xü dı pêyenê. Kı pereyê kesi ê kesi ra vêşi nêbo. En vêşi % dı 2,25 şeno bıvıriyo.

• 1973

1 Çıle: Danimarka, Írlandiya u Qıraliyetê Britanya kewnê EGG (Sarê Norweç qandê Èzayey vano Nê.

• 1974

9-10 Kanun: Pêser ameyenda Paris. New dewleti u reisêcumhurê nêy dewletan qerar danê kı serê dı hirê fınê birê pêser u Parlementoyê Awrupa qandê her merdım akerde bo.

• 1975

28 Sıbat: Konvensiyonê Lomé sıfte mabênê JBA=EU u 46 welatê Afrika, Rocawanêindi dı pê yenê şartan imza kenê.

22 Temuz: Awrupa Parlemnetosi ra qererê do newe vıcêno, bı no qerera hetê ekonomiya imkananê JBA dıha hera beno 1 héziran 1977 dı tam kewno dewre.

• 1978

6-7 Temuz: Pêser ameyenda Bremen. Fransa u Almanya bı teklifê do newe yenê. "Marêdövizi" ma hewadê u newedera sistemê JBA dı bı nameyê Sistemê Moneter Awrupa vırazê.

• 1979

13 Awdar: Sistemê Moneter Awrupa kewno dewre.

28 Gülan: Yunanistan bın ézabiyayenı nameyê xü nuşneno u şartê JBA qebul keno.

7 u 10 Héziran: Tarixê JBA sıfte 410 ézayê Parlamentoyê Awrupa bı reya veçêyênê (yenê weçêynayış).

31 Payızê verên: Konvensiyonê Lomé ê dıdını (Lomé II) newedera mabênê 48 welatê Afrika u Rocawanêindi (Westindia) imza beno.

ZazaPress amor 6, héziran 2001, perı 37

• 1981

1 Çıle: Yunanistan beno ézayê ju biyayende Avrupa (JBA)

• 1984

28 Sebat: Programê Esprist rey gino u bı no programa JBA hetê teknik, infermasyon piya bı gürweyê u gamê berzê.

14 u 17 Héziran: Reyê sıfte qandê Parlementoyê Avrupa.

8 Kanun: Konwesiyonê Lomé fına hirêyın Togo dı yenê pêser, bı 66 welatê Afrikaya u mabênê 10 welatê Awrupa şartê piya gürwe kerdenı imza bena.

• 1985

Çıle: Jacques Delores weçêynenê komisyonê JBA.

2 u 4 Kanun: Meclisê JBA Lüksemburg dı yenê pêser u bı na pêser ameyena wazenê qererê kı Rom dı ameyo dayen ravêr berê u nezdi biyayenda Awrupa rew aver şıro.

• 1986

1 Çıle: İspanya u Portekiz benê ézayê JBA

17 u 28 Sebat: JBA newedera suka Lüksemburg Haag dı imza bena.

• 1987

14 Nısan: Türkiye wazeno bıbo ézayê JBA

1 Temuz: Qanunê (JBA) Awrupa bı şeklê do quwetyeno gürweynayenı.

27 Payızê verên: Haag dı qanunê qandê pawutenda Rocawanê Awrupa (Westeuro) hetê éskeri lez kenê.

• 1988

Sebat: Reformê finanse kerdenda politikayê Awrupa. Planê ekonomiyê çend seran fınê dı qebul beno na qerer qandê 1982-1992 yo.

ZazaPress amor 7, kerge/elun 2001, perı 36

• 1989

Çıle: Qandê çıhar serı serdemeya komisyonê JBA, Jacues Delors hetê ézayan yeno veçêynayenı.

15-18 Héziran: Weçêynayenda hirêyênda Parlementoyê Avrupa vırazêna.

17 Temuz: Avusturya wazeno bıbo ézayê JBA.

9 Payızê peyên: Dızê Berlini xılnenê (hewadanê).

15 Kanun: Konvensiyonê Lomé-IV bı welatanê Afrika, Rocawanê İndi (Vestindia) u Ocenian (Awusturalya, New Zeland, Melanesiya, Mikronesiya, Polenesiya u Hawayi) imza beno.

• 1990

29 Gülan: Pêameyenda, raver berdenda u newedera vıraştenda Bankayê Awrupa qebul beno.

19 Héziran: Qererê Şengen (Schengen) qebul beno.

4-16 Temuz: Malta u Qıbrıs (Cyprus) wazenê bıbê ézayê JBA.

3 Payızê verên: Almanya bena ju (Almanya Rocakewte "şerq" u Almanya Rocawan "xerb").

14 Kanun: Konferansê qandê ravêr berdenda ekonomi u şartê piya gürweyenda ser Meclisê ézayê JBA Rum (İtalya) dı yenê pêser.

• 1991

1 Temuz: Swêd (İsveç) wazeno bıbo ézayê JBA.

21 Payızê verên: EES (Meclisê Piya gürweyanda Ekonomiyê Awrupa) fıkrê élaqayê weş vıraştenda embıryanê JBA dı ju fıkır benê.

9-10 Kanun: Mastriş (Maastrich) dı Meclisê Awrupa yeno pêser.

• 1992

7 Sebat: Mastriş dı JBA (Ju Biyayenda Awrupa) newedera qebul bena.

ZazaPress amor 8, kanun 2001, perı 33

18 Awdar: Finlandiya wazeno bıbo ézayê JBA (EU).

25 Awdar: Norweç wazeno bıbo ézayê JBA.

2 Gülan: Portekiz dı suka Porto dı JBA yenê pêser u EEC (European Economic Commission) imza beno.

2 Héziran: Şarê Danimarka qandê pêser ameyenda Maastricht şıno referandum u şarê Danimarka vano nê.

20 Héziran: Şarê Írlanda qandê pêser ameyenda Maastricht şıno referandum u şar referandum dı pêser ameyenda Maastricht vano ya.

20 Elun: Şarê Fransa qandê pêser ameyenda Maastricht şıno referandum u şar referandum dı pêser ameyenda Maastricht vano ya.

11-12 Kanun: Meclisê Awrupa (European Council) suka ‹skoçya Edinburgh dı yenê pêser.

• 1993

1 Çıle: Bazarê miyanê Awrupa qandê héme ézayê welatanê Awrupa abêno.

18 Gülan: Fına dıdını Danimarka şıno referandum qandê pêser ameyenda Maastricht. No fın şarê Danimarka qandê pêser ameyenda Maastricht vano ya.

1 Payızê peyên: Qanunê Maastricht kewno dewre.

• 1994

1 Nısan: Macaristan wazeno bıbo ézayê JBA (EU).

ZazaPress amor 11, kerge/elun 2002, perı 7

8 Nısan: Polonya wazeno bıbo ézayê JBA (EU)

15 Nısan: Suka Fas Marakêş dı mabênê JBA u Uruguway dı pêameyenda GATT qebul beno.

9 u 12 Héziran: Fına çıharın reydayenda Parlemento Awrupa.

Şarê Awustırya bı rayê reyana qandê éza biyayenda Awrupa vano: "-E"

24 u 25 Héziran: Korfu dı pêser ameyenda Meclisê Awrupa.

Awustırya, Finlaniya, Norweç u Swêd (İsveç) wazenê xü gırêdê qanunanê Awrupa. u imzayê xü erzenê u şartê JBA qebul kenê.

16 Payızê verên: Şarê Finlandya bı rayê reyana éza biyayenda JBA qebul kenê.

13 Payızê peyên: Şarê Swêd bı rayê reyana éza biyayenda JBA qebul kenê.

27 u 28 Payızê peyên: Şarê Norwec bı rayê reyana éza biyayenda JBA qebul nêkenê.

9 Kanun: Essen dı pêser ameyenda JBA.

• 1995

1 Çıle: Awustırya, Swêd u Finlandya kewnê JBA miyan.

23 Çıle: Jauques Sander beno serdemê Komisyonê Awrupa mabênê serandê 1995-2000.

26 Awdar: Konvensiyonê Schengen beno resmi.

22 Héziran: JBA bı Estonya, Lettonya u Litonya qandê şartê ézabiyayenı pêyenê.

27 Héziran: Slowakya qandê ézabiyayenı sere dano pıro.

ZazaPress amor 12, kanun 2002, perı 39

27 Payizê verên: Letonya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

24 Payizê peyên: Estonya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

27-28 Payizê peyên: Konfrenasê welatanê dengızê sıpe (akdeniz).

8 Kanun: Litwanya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

14 Kanun: Bulgaristan wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

15-16 Kanun: Parlementyoyê Awrupa Madrid dı yenê pêser.

• 1996

16 Çıle: Sılowanya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

17 Çıle: Cımhuriyetê Çek wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.

29 Awdar: Turind dı pêser ameyenda hükmetê Awrupa.

21-22 Héziran: Komiteyê hémeyê Awrupa Florens dı yenê pêser.

13-14 Kanun: Komiteyê hémeyê Awrupa Dablin (Dublin) dı yenê pêser.

• 1997

17 Sebat: Jacques Santer Parlementoyê Awrupa dı heqê BSE (bovin spongiform encefalopati) qısey keno.

16-17 Héziran: Parlementoyê Awrupa Amsterdam dı yenê pêser.

16 Temuz: Fıkrê "Agenda 2000" anê Awrupa parlementosi qandê kı münaqaşe bıbo.

2 Payizê verên: Qerê peynêyin kı Awrupa Parlementosi pê ameyê qebul beno.

20-21 Payizê peyên: Lüksemburg dı qandê verê bêkarey gıroten senin bo êy ser qısey benê.

12-13 Kanun: Komite merkezi Awrupa, Lüksemburg dı yenê pêser.

• 1998

1 Çıle: Íngiltere beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

30 Awdar: 10 welati newe, êy kı wazenê bıbê ézayê JBA qebul beno. Nêy welatan ra 6 cı kı ameyê vêndayenı nêy welatiyê: Qıbrıs, Estonya, Polonya, Sılowanya, Cımhuriyetê Çek u Macaristan.

31 Awdar: Şengen (Schengen): Ítaliya hıdudê xü dı qontrolê kes u pasaport hewanano.

1-3 Gülan:15 baqanê maliye êy kı ézayê JBA'yê yenê pêser u Parlementoyê Awrupa déweti rê wahêrey keno. Na déweti dı qerer ginê kı kamcin welati şenê qandê éza biyayenı dom kerê.

15-16 Héziran: Komiteyê Merkeziyê Awrupa Kardif (Cardiff) dı yenê pêser.

1 Temuz: Awusturya beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

• 1999

1 Çıle: Almanya beno serdemê Ju biyanda Awrupa. 11 welati JBA qandê ju kerdenda pereyê xü yenê pêser.

25 Awdar: Ju biyayenda Awrupa Berlin dı yenê pêser. Agenda 2000 u planê ekonomiyê newe dı ju fıkır benê.

1 Gülan: Qererê kı Amsterdam dı ameyo gıroten qebul beno.

3-4 Héziran: Komiteyê merkeziyê Awrupa Köln dı yeno pêser.

8-13 Héziran: Rêydayenda pancên qandê weçeynayenda Parlemento-yê Awrupa vırazêna.

1 Temuz: Finlandaya beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

15 Elun: Parlementoyê Awrupa, Romano Prodi weçêyneno ser-demeyda Awrupa.

10-11 Kanun: Komiteyê Merkeziyê Awrupa Helsinforş (Helsingfors) dı yenê pêser.

• 2000

1 Çıle: Portekiz beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

1 Temuz: Fransa beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

• 2002

1 Çıle: Pereyê Ju Biyayenda Awrupa pazaran dı vela beno.

1 Temuz: Pereyê héme welatanê awrupa pazaran ra werzeno

Nuştoğ: Faruk İremet

Çıme

• Zaza Press Amor 15, Kanun 2003, Perı 23