Zazakipediya:Sınet u Kerwayinı

Ma Zaza-Dımıliyan miyan dı cay sınet u kerwayinê zahf gırs esto. Ma Zaza-Dımıli zahf ehemıyet, ca u qimet danê kerwayinı. Kerwa u kerwayinı ma miyan dı müqedesa. Wexto kı ma jewiya kerwayinı bıkerê, heta hewt pizan, hewt sinselan, oymaxan, hewt kalıkan ma ne kışta kerwayandê xo ra keyna gênê u ne zi danê cı. O kı goniya ma kewna pê pêş u ma pê dı kerwayinı kenê, o u ber yan zi eşira ey ma rê beno zey ê keydê ma. Ey ra ma miyan dı edet niyo ma u kerwayandê xo ya keyney bıdê pê yan zi pê ra bıgirê. Jewi dı kerwayinı kerdenı ma kena nezdi pê, dostaneyêda germı ma mabêndı ronana u ma kena merdımê pê yê rojda teng u heray. O kı ma cı dı kerwayinı kenê, kerwayina ma u inan kalıkan ra kalık ramena. Wext beno hirıs-pancas serı tepeya a kerwayina xo fına newe ra kenê newe u pê dı kerwayinı kenê.

Merdım o kı ma do tey kerwayinı bıkerê, veri ma mabeyndê ey u berda ey dı dostaneyêda germı ronanê, duri u nezdi ra pê sınasnenê, qerekter u şexsiyetê cı gênê xo çıman ver, tehlilê xo yê kerwayinı u ronayenda dostaney weş kenê u ey a tepey a pê dı kerwayinı kenê. Merdım o kı ma pê ra heskenê, ma qimet danê pê, ma pê hesıbnenê u ma zanê ma do a kerwayina xo bıramê u pê rê paşti bıvıziyê ey dı ma kerwayinı kenê. Ma hetı yan zi ma Zaza-Dımıliyan miyan dı kes salme pê dı kerwayinı nêkeno. Hetan kı puçê pê nêvejê u nêzanê çıçiyo, çıçi niyo, çı qerekterdı ro u seni merdım o ma cı dı kerwayinı nêkenê. Ma kerway vanê pê dı bêbextey nêkerê. Jewo kı niro hesabdê ma u ma nêşê ci ya ravêrnê vanê ma ey dı kerwayinı nêkerê. Wext beno dı berê pê dı dışmeni qandê umışbiyayenı, qandê a dışmeney wertera hewadayenı u pê dı dost biyayenı pê dı kerwayinı kenê.

Tay merdımi estê zahf pê ra heskenê, zahf qedır u qimet danê pê u qandê ramıtenda na dostaney pê dı kerwayinı kenê. Tay soz danê pê kı, kê rê lacek bıbo o ey pêş kero. Tabi na zi pê heskerdenı, qimet pê dayenı, pê sınasnayenı u qandê qüwet kerdenda dostaneyda xo yena ravey u bena semedê soz dayenda kerwayinı kerdenı.

Wexto kı jew jewi pêş dı sınet bo u goniya ey bırıziyo ey pêş, ê benê kerwayê pê u heta merg na kerwayina ninan ramena.

Wexto kı kes keno jewi dı kerwayinı bıkero, vanê veror kes xeberı bıdo cı. Eger ey zi rızayey mısnê u kerwayina cı qebul kerdı, ey a tepey a hadreyeya xo ya kerwayinı kerdenı kenê.

Verê kerwayinı kerdenı o kı keno kerwa bo, o kerwadê xo rê çınay sıneti dano deştenı yan zi herineno. Cı rê qatlıx dano vıraştenı u herwına çiyo bıqimet herineno u qandê rojda sınetkerdenı keno hadre. Laceko kı do sınet bo pêranê ey zi kerwadê xo rê qatlıx danê deştenı, qondırey, qolıkı (işlıgı) seatı u herwına herinenê, gênê u kenê hadre qandê rojda sıneti. Ê kı hebê dewlemendê, ê kı hal u wextê cı zahf weşo, ê cıniyerda kerwadê xo rê, qeçandê cı rê altun u çiyo zey ey bıqimet herinenê.

Tay zengini estê laceko kı do cı pêş dı sınet bo u do kerwayê cı bo, ey rê estorı yan zi çiyo wıni bıqimet zi herinenê. Wêrê lacekiyê kı dewlemendê ê zi kerwadê xo rê herinenê. Kes nêvano kerway ma ma rê çiyê nêkerdo mekı ma zi nêkerê. Herkes gorey qüwetê xo hereket keno. Wext beno kışta lacekdê sınetbiyayi dewlemend bena, ê kerwadê xo rê herinenê u ey ra çiyê nêpawenê, wext beno o kı beno kerwa, o dewlemend beno kerwadê xo rê zahf mesref keno u inan ra çiyê nêpaweno. Wext beno kerway pê dı qısey kenê u gorey rewşdê xo lınganê xo erzenê. Wext beno pêya kenê ka kam do çıçi bıkero u çıçi nêkero.

Ma cor dı va, o kı cı ra (pê ra) heskenê ey xo rê kenê kerwa. Ne şerto kerway cı wêrê eşirı yan zi dewlemend bo. Wext beno jew do axa hemalê dı zi kerwayinı keno. Wext beno jew do çerçi axayê xo rê keno kerwa. Ma va kerwayinı heskerdenı ra, qimet pêdayenı ra, pê piyasegırotenı ra, raştey, dürüstey u heskerdeneyda pê ra yena. Wext beno dı enbazê pê yê eskerey pê dı kerwayinı kenê. Wext beno dı dostê pê. (Minak ninan ra hergı jew sukêdı beno). Kerwayinı kerdenı ramıteya dostey u qüwetkerdena a dosteyda inan a.

O kı keno lacê xo sınet kero ey kerwayê xo belikerd tepey a, soz danê pê, qerar gênê kı do fılan rojı dı kerwayinı bıkerê. Dı welat u edetandê ma dı bolwext o kı keno kerwa bo o sınetçi ano. Wext beno nıqara u zırna zi kerwa ano. Tabi heme sınetkerdenı dı nıqara u zırna nêcınenê. Tay estê sınetê kerwayinı dı xo rê sazwan u dêrwanan anê u bı müzigdê inan a kerwayina xo kenê. Tay estê bêsaz u bêsoz, teniya mewludê wendena sınetê xo ravêrnenê. Tay estê bı hıngılmeya, bı şahiyana, zey veyvi bı nıqara u zırnaya, kay u govendana, şami dayenı u silah eştena veyvey sınetkerdenı kenê. Rojê nıqara u zırna danê pıro, şami vırazenê, danê werdenı u mewlud danê wendenı. Tay zi bêhıngılme, bê qırı-cırı sınet kenê u bahdê sınetkerdenı teniya mewludê danê wendenı u vılla benê.

Tay-tay zengini estê, dı veyvedê sınetkerdenda qeçkandê xo dı, qeçanê merdımandê xo, ê enbıryanandê xo, ê sêkür u feqiran zi sınet kenê. Qandê xeyr u sewabi, qandê edet u kültüran, qandê namdayenı u qandê xo mıletı çıman vıstenı. O kı qeçanê xo sınet keno çend qeçê ci yê se, hend zi xo rê kerway temin kenê u vinenê. Tabi tay keyey estê jew yan zi dıqeçanê xo kenê jewi pêş.

Roja kı veyvey sınetkerdenı do destpey kero, a rojı şewra rew key kerway, külfetê cı, dost u merdımê cı çend qüti loqüm, şekerê mewludi, pısküwiti, çiyo kı do kerwadê xo ya kerê ê çi u herwına gênê u yenê key kerwadê xo. Tabi heta kerwa niro nıqara u zırna dest bı cınayenı nêkena. Nıqara u zırna hadre raya amyayenda kerway pawena. Kerwa yeno nino dest bı hıngılmedê veyvedê sıneti beno u gümini kewna nıqara u zırna ser u bena gümı-güma eştenda silahan. Govendi gırêdeyênê u kay kaybenê.

Nan u şamiyê werdenda dıhirı vırazênê u hadre benê. Şêlıgo kı ameyo veyvedê sıneti, enbıryani, dost u enbazi, feqir u fıqarey, qeç u qul u sêküri yenê u mırdiya xo şamiya xo wenê. (Welatê ma dı çend feqiribê zi nan u şamiya cı zahf u bıbereketa, ê kı yenê mırdiya xo wenê). Bahdê werdenda nandê dıhirı fına hıngılmey veyvi dest peykeno. Heta êre nıqara u zırna cıneyêna, govendi gırêdeyênê, kay kaybenê u hıngılmey veyvi rameno.

Çend seati verê sınetkerdenı laceko kı yan zi lacekê kı do sınetbê serey cı weş yeno şıtenı, boyê weşi u lewantey sawênê cı, çınayê ci yê weşiyê sınetkerdenı deyênê pê ra, tacê cı yê sınetkerdenı neyênê cı sere u benê hadrey. Tay tay wêrê qeçkandê sınetkerdoxan paytonê yan zi qamyonê tepşenê u çend qeçêki do sınetbê ê qeçkan u enbazandê inan a nanê acı u bı nıqara u zırnaya yan zi bı müziga sukı yan zi dewı miyan ra çarnenê. Tay keyey zi estê nanê estoran ser u çarnenê. Tay zi estê qe zere ra nêvejenê teber heta seata sınetbiyayenı. Tabi wedanê ninan ê tey rakewtenı zi weş xemılnenê, werxan u çarşefanê ninan ê herirınan erzenê cadê cı ser u balışnanê herirınan nanê berzina u cay ci yê rakewtenı kenê hadre. Seni sınet bo biro heme çiyê cı hadre u mükemel bo. Tay tay keyey wedanê qeçkandê xo yê sınetbiyayan bı vıllık u gülana, parçandê qümaşiyê bıreng u rengınana xemılnenê. Cayo kı do qeçeki tey sınet kerê, o ca, o wede yan zi a eywanı kenê hadre, qandê ronıştenda kerway ca vırazenê u kerwa şıno sero roşeno. (Tabi veri kamcin qeçek do sınet bo kerway ey roşeno, yanê kerwayê roşeno, ê ey qediya tepey a o bin roşeno) Bı Ella u ekber u selawati antena, laceko kı do sınet bo ey gênê u anê. Çarşefê yan zi şalêda herirına pakı anê, kerwa erzeno xo saqan ser u kerway xo xo pêşdı dano ronıştenı. Şêlıg zi çorşmey cı kom beno u selawetanê xo anceno. Çend merdımi zi sandıq yan zi qütiyanê loqümi kenê xo dest u ê şêlıgi miyan dı cay xo gênê. Sınetçi (sınetvan) çantey xo yê aletandê sıneti gêno u yeno laceki vero çantey xo akeno, aletanê sınetkerdenı cı ra vejeno, dermanê gonivındanayenı u çiyê xo yê pa pıştenı (pêşenı) keno hadre. Tabi no mabêndı mıletı rê vınderdış çınêbeno, selawetanê xo ancenê u cesaret danê laceko kı sınet bo ey. Tabi loqüm vıllakerdoxan rê zi vınderdış çınêbeno, loqüm kenê vılla u mabên ra jew jew erzenê fekdê lacekdê sınetbiyayoxi fek. Mıletı zi jew bı jew loqüm erzenê xo fek u selawetanê xo ancenê. Sınetvani heme hadreyeya xo di tepey a, şalê erzeno laceki veri ser kı wexto kı postey serdê bılıkda cı cıkero, lacek nêvino u nêterso. Loqüm zi kenê cı fek kı, o heyecan dı yan zi a tewatenı bın dı dındananê xo nêqirçıkno u zıwanê xo gaz nêkero. Sınetvan kewno a şalı bın u postey vêşiyê serdê bılıkda laceki cıkeno. Cıkerd tepey a derman yan zi awa gonivındanayenı u qandê nerm tepıştenı u çidê pıronêdıskiyayena weş derman keno. Derman kerd tepey a çaputandê nermanê pıştena weş pêşeno. Heta lacek sınet beno u sınetbiyayenı qedêna mıletı selawetanê xo ancena.

Sınetbiyayenı qediyê u bılıka laceki pêşiyê tepey a, eger lacek werdiyo u wegêrêno kerwa ey keno xo vırarı u beno cadê cı ser. Eger heşt-new seran sera yo, kerway cı kewno cı qol u gêno beno cadê cı ser.

Peyniya sınetbiyayenı amê tepey a dest bı wendenda mewludi kenê. Mewlud yeno wendenı, şerbetê cı yeno şımıtenı, şeker u pısküwitê cı yenê vıllakerdenı u ey a tepeya mıletı jew bı jew werzena, sınetkerdenı bınbarek kena u wırna hetan rê risıpeyey, nêşermıney, serkewteney u domkerdeney wazena u şına keyandê xo. Key kerway heta nimedê şewı kerwadê xo hetı manenê. Qandê kı kes nêzano seni beno seni nêbeno. Qandê emnıyet u fahmkerdenda haldê cı cı sero manenê. Wexto kı cı ra goni şıro yan zi jan tepşo hıma xeberı bıdê sınetvani yan zi tıxtoran. Qandê heme tedbir u lazımey cı ser ra niyabırênê.

Bahdê sınetkerdenı çend rozi pêser o sınetçi yeno çaputan u pêştenanê bılıkda sınetkerdoxan vırneno, melhem u derman keno u şıno. Tabi dı no mabên dı wextê kerway yan zi ê külfetê cı bıbo u cado duri dı nêbê, ê zi hergı rojı yenê kerwadê xo ser, ey ziyaret kenê u wınênê haldê cı ra, hele senino senin niyo.

Bahdê sınetkerdenı hefteyê yan zi dıheftey tepey a wêrê laceki kerwayê xo dawetê keydê xo kenê. Cı rê şamiyê weşi vırazenê danê werdenı, xelatê vayınê bıqimetıni herinenê u danê cı. Kerwa zi wexto kı yeno, cıni yan zi keynandê key kerwadê xo rê topê qümaşi yan zi jewbi hediyey herineno u xo dı ano. Tay tay zi kerwadê xo rê altun yan zi çiyo zey ey bıqimet anê yan zi perey kenê balışnada cı bın, yan zi berzindê cı ya ronanê.

Lacek werışt xo ser u geyra tepey a no fın kerway inan, inan dawetê keydê xo keno. May u piyê laceki zi kerwadê xo rê yan zi külfetê kerwadê xo rê hediyey herinenê u xo dı benê.

Bı no hesab a kerwayinı bena u nê wırna heti pê ya gırêdeyênê u benê dostê pê yê rojdê teng u heray. Goniya cı kewna pê pêş u benê merdımê pê yê goni pêpêş dı rıjnayenı.

Dı no nuştedê xo dı bı kılmey mı bahsê sınet u kerwayinı kerd.

Çıme

• Koyo Berz