Cı geyrayışê Zıwanê İranki'i bıvin

{{Zıwani}}
[[Zıwanê İranki]], yew keyeyê [[Zıwan (lısan)|zıwanano]] u aidê grubê zıwananê [[Zıwanê Hind u Ewropa|Hind-Ewropa]]o. Teqriben 150-200 milyon merdımi zıwananê İranki qısey kenê. Gorey Ethnologue, 87 varyentê zıwananê İranki estê. 70 milyon merdımi [[Farski]], 40 milyon merdımi [[Peştuki]], 35 milyon merdımi [[Kurdki]], 7 milyon merdumi [[Beluçki]] u 3 - 4 milyon merdımi [[Zazaki]] qısey kenê. 

== Etimolociye ==
Namey nê keyey zıwani, nameyêdewleta [[İran]]i ra nêno. Çekuya İrani, çekuya "[[Arya|Aryan]]"i ra yena u maney cı "Erdê Aryanan"o. İran yew mıntıqaya tarixiya. Erdê İrani, dewletanê [[Efğanıstan]], [[Tacikıstan]], [[Tırkmenıstan]], [[Qırğızıstan]], [[Azerbaycan]], [[İran]], mıntıqanê İraqê Zımey u [[Anatoliye|Anatoliya]] Şerqi gêno zerrey xo.

== Zıwani ==
[[File:Genetic division of Iranic languages.png|thumb|300px|Lızgeyê genetikiyê zıwananê İranki]]
Keyeyê zıwananê İranki de 87 varyanti estê. Keyeyê zıwananê İranki beno dı letey: Zıwanê İrankiyê Rocvetışi u Zıwanê İrankiyê Rocawani. Zıwanê İrankiyê Rocvetışi de zıwanê [[Peştuki]], [[Osetki]], [[Xarezmki]] ca gênê. Zıwanê İrankiyê Rocawani de zıwanê [[Zazaki]], [[Mazenderanki]], [[Gileki]], [[Farski]], [[Kurdki]] ca gênê. Zıwanê [[Ewıstki]], [[Farkiyo Kıhan|Farskiyê Kıhani]], [[Medki]], [[Partki]] biyê vindi u kes enê zıwanan qısey nêkeno. 

40 zıwano bin esto ke rıçıkê xo be Zazaki yewo, nê aidê yew komiê (grube). Namey enê komi İranolociye de “zıwanê İranki”yê . Elaqay nê terimi “İran” be dewleta İranê ewroyêni çıniya; no yew nameo umumiyo. Farski ki nê 40 zıwanê İranki ra yewo, pilê zıwananê İrankiyan niyo. Zıwanê binê ke Zazaki ra rıçık ra tenêna nezdiyê, zımey (şımalê) İrani de, kışta deryaê Xezeri (Hazar) de qısey benê, zey: Herzendi (Tatkiyê Veroci), Talışki, Mazenderanki, Sengserki, Sımnanki, Gileki; heto bin ra ki Gorankiyo ke mabeynê İran u İraqi de qısey beno, yew ki Beloçkiyo ke İran u Efğanıstan u Pakıstan de qısey beno. Nê zıwanê ke ma amardi, zıwanê İrankiyê rocawaniê (ğerb). Farski ke ser kewo (Farski ra ğeyr), zıwanê bini aidê zıwananê İrankiyê zımey rocawaniê (“Kuzeybatı İrani”). Zıwanê İrankiyê rocakewtene (rocvetış, şerq) ki estê ke gorey ê rocawani tenêna yewbini ra dûriê, labelê anci ki yew komê zıwanan seroyê. Ninan ra taê (têk): Peştoki (zıwanê Efğanıstaniê dıyıno resmi), Osetki (Kofkasya de qısey beno, Tırkiya de ki), Yeğnobki, Peraçki, Ormurki, fekê Pamiri. Zıwanê İranki eninan ra yenê pêra. 

Nê zıwanê İrankiyê ewroyêni texminen 4000 serre ra aver be werezayanê xo zıwananê Hind-Ariyan (Urdu, Pancabi u ê bini) u Nurıstani (Aşkun uêb.) ra biyê ciya. Enê zıwanê Hind-İranki xo miyan de yewbini ra 4000 serre ra aver hetê gramer u xeznay kelıman ra zehf nezdi biyê. Oyo ke vacime, gramerê zıwanê Ewısta (Avesta) u Vêda (vacime ‘piyê Sanskriti’) hetê grameri ra %90 zey yewbini biyê. Ezbeta zıwananê Hind-İrankiyan ki anci aidê keyey (familya) zıwananê Hind-Ewropao. Yani, zehf dûri ra ta zıwanê İrlanda u Cêrmenki (Almanki, İngilizki, Danki) u Romanki (İtalyanki, İspanyolki) u Yunanki u Arnavutki u Ermenki ra heta Hind-Arki, yew ki zıwananê merdeyan ra Hititki u Toxarki ra pêro weretê. 

Ê zıwananê İrankiyan ser, hetê nuştey ra zıwananê İrankiyê kehanan ra xeylê nuştey ameyê, resaê roca ewroyêne. Seserra (yy.) 10. Milad (İsay) ra tepeya, yani çağê Mısılmanbiyayışi ra tepeya zıwanê İrankiyê newey, êyê ke nıka qısey benê, teşkil biyê. İslami ra aver, heta seserra 3. Milad ra aver, esrê dahezar u dısey (1200) serre çağê zıwananê İrankiyanê Wertênan hesebiyeno. Zıwananê nê zemani ra ma Pehlewki (Farskiyo Wertên), Partki, Baktrki, Soğdki, Saka u Xwerezmki (Harzem) zanenime. Enê zıwanan ra hetê tarixi ra Partki tewr (rêk) zêde Zazaki ra nezdiyo. Vacime, qıse “şehr (şehir)” ki Partkiyo ke kewto Farski u zıwananê binan. Partki ra xeylê qısey kewtê zıwanê Ermeniyan u Gurciyan ki. Tırki de ki qısey zey “akşam”, “kent” Soğdki raê. 

Seserra 3. ra aver heta deva devê seserra 10. Milad ra aver zıwanê İrankiyê Kehani (qedimi) hesebiyenê. Nê çaği ra tenya dı zıwani nuştekerdeyê: Ewısta (Avesta) u Farskiyo Kehan. Taê nuşte u kıtaban de vano ke, Zazaki tornê zıwanê Ewıstao; labelê heni niyo. Zazakiyo ke ta çağê İrankiyê Kehani de qısey biyo, mıheqeq Ewısta ra zehf nezdi biyo, nê fekê yew zıwani biyê, labelê Ewısta ra direkt peyda nêbiyo. Zıwanê Ewısta ra qısey zey pairi daēza „baxçe, cenet“ kewto zıwananê Ewropa, zey İngilizki „paradise“, Almanki „Paradies“ (‚cenet‘).

Farskiyo kehan ra kıtabey (yazıt) estê ke pê nuşteo mıxi („çivi yazı“) texminen 520 MrA Persepolis (Textê Cemşidi) de nusiyao. Dua u kılam u veng’a wayiran dayışê Ewıstki, zıwanê itıqatê Zerduştan, xeylê wext fek be fek neslan miyan de geyraê, erey nusiyao; labelê Farskiyo Kehan ra taêna mıhafezekaro. Alfabey Ewıstao ke herfanê Pehlewki ra peyda biyo (alfabey Pehlewki ki alfabey Aramki ra peyda biyo), dınya de alfabanê tewr tırıntazan (titiz, papışki) rao. Hewna ewro ki İran u Hindıstan u dıwelanê binan de Zerduşti ayinanê xo (cemanê xo) pê Ewıstki gênê de.

== Lista Zıwananê İranki ==
[[Dosya:NW Iranian.JPG|thumb|550px|Fonetikê taê Zıwananê İranki: '''IE'''.: Hind-Ewropaki, '''Pth'''.: Partki, '''Gor'''.: Goranki, '''Az'''.: Azarkiyo Kıhan, '''Zaz'''.: Zazaki, '''Tal'''.: Talışki, '''Semn'''.: Semnanki, '''Casp'''.: Zıwanê Xezari, '''Bal'''.: Beluçki, '''Kd'''.: Kurdki, '''Pers'''.: Farski]]
* [[Azerkiyo Kıhan]] †
* [[Baxterki]] †
* [[Beluçki]] 
* [[Beşkerdki]] 
* [[Bextıyarki]]
* [[Derki (Farski)|Derki]]
* [[Derki (Zerduştki)|Derki]]
* [[Ewıstki]] †
* [[Farski]]
* [[Fekê İraniê Merkezi]] 
* [[Gileki]] 
* [[Goranki]]
* [[Gurganki]] †
* [[Herzendki]] 
* [[İrankiyo Kıhan]] 
* [[İrankiyo Miyanên]] 
* [[İskıtkiyo Kıhan]] †
* [[Kurdki]](Khurmanci, Soranki)
* [[Larsgerdki]] 
* [[Leki]] 
* [[Lurki]]
* [[Mazenderanki]]
* [[Medki]] †
* [[Mukrki]]
* [[Osetki]] 
* [[Partki]] †
* [[Peraçki]]
* [[Peştuki]]
* [[Pehlewki]] †
* [[Qumzarki]]
* [[Saki]]
* [[Sengıserki]]
* [[Sımnanki]] 
* [[Sıwendki]] 
* [[Soğdki]]
* [[Sorxeki]]
* [[Taciki]]
* [[Talışki]] 
* [[Tatki (İran)|Tatki]]
* [[Tatki (Qefqasya)|Tatki]]
* [[Urmarki]]
* [[Wezirki]]
* [[Xarezmki]] †
* [[Yeğnubki]]
* [[Yezğulamki]]
* [[Zazaki]]
* [[Zıwanê Pamiri]]

== Tabela têversanayışê zıwananê İrankiyan ==
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse"
|- bgcolor="#ECECEC"
![[İngılızki]]
![[Zazaki]] 
![[Kurdki|Kurmancki]]
![[Soranki|Kurdkiyê Miyani]]
![[Beluçki]] 
![[Mazenderanki]]
![[Farski]] 
![[Pehlewki]] 
![[Partki]] 
![[Farskiyo Kıhan]] 
![[Ewıstki]]
|--
|''blood''||'''goni'''||xwîn,xûn
|xwîn||hon||xun||xūn||xōn||xōn||-||vohuni
|--
|''bread''||'''nan''', '''non'''||nan
|nan||nân||nân||nân||nân||-||-||-
|--
|''bring''||'''ardene'''||anîn / hînan
|awirdin / hênan||âvardan||biyârden||âvardan||âwurdan, āwāy-, āwar-, bar-||āwāy-, āwar-, bar-||bara-||bara, bar-
|--
|''brother''||'''bıra'''||bira, brader, brang
|bra||barādar||birâr||barādar||brād, brâdar|| brād, brādar||brâtar||brâtar-
|--
|''come''||'''amaene'''||hatin, were
|hatin, were||áhag, âmadan||enen, beruen||âmadan||âmadan, awar||awar, čām||ây-, âgam ||âgam-
|--
|''cry''||'''berbaene''', '''bermaene'''||girîn, girîyan
|girîyan||taukh ||bərmə/ qâ||geristan||griy-, bram-||-||-||
|--
|''dark''||'''tari'''||tarî
|tarîk||thár||siyo||târîk||târīg/k||târīg, târēn||-||sâmahe, sâma
|--
|''daughter''|| '''kêna''', '''çêna'''||dot, keç, duxter
|kiç|| mind || kijâ/ dether||doxtar|| duxtar || duxt, duxtar ||duxdar || duxδar
|--
| ''day'' ||'''roc'''|| roj 
|roj|| roshe ||rez/ reoj||rûz  || rōz || - || - || 
|--
| ''do''||'''kerdene'''|| kirin, kirtin 
|kirdin|| khandagh || hâkerden ||kardan || kardan ||kartan || karta || kərəta-
|--
|''door''||[kê]'''ber''', [çê]'''ber'''||der, derî
|derge|| gelo || bəli ||dar|| dar || dar, bar || dwara-|| dvara-
|--
|''die'' ||'''merdene'''|| mirin 
|merg / mirdin|| mireg || bamirden ||mordan || murdan || - || mar- || mar-
|--
|''donkey''||'''her'''||ker
|ker|| her || xar ||xar|| xar || - || - ||
|--
|'''''egg'''''||'''hak'''||hêk
| || heyg || merqâna ||toxm|| toxmag, xâyag ||taoxmag, xâyag || taxma- || taoxma-
|--
|''earth''||'''erd''', '''hard''' (''Erebki'')||erd, zevî 
|zewî||zemin ||zemi||zamin || zamīg || zamīg  || zam-|| zãm, zam, zem
|--
| ''evening'' ||'''şan''', '''son''' ||  êvar  
|êware/êwarig||begáh|| nəmâshun || bâmdâd || êbêrag || - || - || 
|--
|''eye''||'''çım'''||çav
|çaw||  || ch.hem, chem  ||chašm|| chašm ||chašm  ||čaša- || čašman-
|--
| ''father'' ||'''pi''' ||bav, peder, bab
|baw|| pyt, abbâ || piyer||pedar || pidar || pid ||pitar || pitar
|--
| ''fear'' ||'''ters''' || tirs
|tirs||terseg || perwa, təshəpash||tars || tars || tars ||tarsa- || tares-
|--
| ''fiancé'' ||'''waşte'''||xwestî, nam-zad, dergîst
|dezgîr|| xasgar ||nâm-zad || - || - || - ||  
|--
| ''fine''||'''weş''', '''wes''' || xweş, xaş, xuş 
|xoş|| hosh || ||khosh || dârmag || - || - || srîra 
|--
|''finger'' ||'''gışte''', '''bêçıke'''||telî, pêçî
|pence, engust|| lenkwk, mordâneg || angoos||angosht|| angust || - || - || dišti-
|--
|''fire''||'''adır'''||agir, ar
|agir, ater|| âch, âs ||tesh ||âtash, āzar|| âdur, âtaxsh|| ādur || âtar ||âtre-/aêsma-
|--
| ''fish'' ||'''mase''', '''mose''' || masî 
|masî|| mâhi || ||mâhi || mâhig || mâsyâg || || masyô, masya
|--
| ''food / eat'' ||'''werdene''' || xwarin, xartin 
|xwardin|| warag, vereg|| ||xorâk / xordan || parwarz / xwâr, xwardīg || parwarz / xwâr || - || hareθra / ad-, at-
|--
| ''go'' ||'''şiyaene''' || çûn, her-
|çûn, royştin|| jwzzegh || shunen, burden ||raftan || raftan, shudan || ay- || || ay-, fra-vaz
|--
|''god''||'''Homa''', '''Heq'''||xweda,xuda,xadê 
|xwa, xwade|| hwdâ || ||khodâ|| bay, abragar  || - || baga- || baya- 
|--
| ''good''||'''hewl''', '''rınd'''||baş, rind
|baş, çak|| jawáin, šarr || xâr||xub / neku||  xūb, nêkog|| - || vahu- || vohu, vaŋhu-
|--
| ''grass'' ||'''vaş''', '''vas''' || giya, çêrê 
|giya||rem ||  ||sabzeh, giyâh || giyâ || dâlūg|| - || urvarâ
|--
|''great''||'''gırd''', '''gırs'''; '''pil'''||gir, mezin
|gewre, zil|| mastar|| belang, pila||bozorg|| wuzurg, pīl || - || - || uta-, avañt
|--
|''hand''||'''dest'''||dest, lep
|dest|| dast || dess||dast|| dast ||dast || dasta- || zasta-
|--
| ''head''||'''sere''' || ser
|ser|| saghar ||kalə ||sar, kalleh || sar || - || - ||
|--
|''heart'' ||'''zerri''' ||  dil
|dill|| dil, hatyr || dil||del || dil ||dil || - || aηhuš
|--
|''horse''||'''estor''', '''astor'''||hesp, astor, esp
|esp|| asp || istar||asb, astar || asp, stōr || asp, stōr  ||aspa || aspa-
|--
| ''house'' ||'''keye''', '''çê''' || mal, xanî
|mal, xanû/xanig|| log ||səre ||xâneh || xânag || - || - || demâna-, nmâna-
|--
| ''hunger''||'''veyşan''', '''vêsan''' || birçîtî, nêz  
|birsêtî|| shudhagh || veyshna ||gorosnegi || gursag, shuy || - || - || 
|--
|''language''||'''zıwan''', '''zon''' ||ziman
|ziwan/ziman|| zevân || ziwân||zabân|| zuwân || izβân||hazâna- || hizvâ-
|--
| ''laugh''||'''huyaene'''|| kenîn
|kenîn/pêkenîn|| khendegh, hendeg || ||xandidan|| xandīdan || - || karta|| Syaoθnâvareza- 
|--
|''life''||'''cewiyaene''', (''cınde'')||jiyan, jîn
|jiyan|| zendegih || ||zendegi|| zīndagīh, zīwišnīh || žīwahr, žīw-|| - || gaêm, gaya-
|--
| ''man'' ||'''mêrde''' || mêr
|merd / pyaw|| merd || merd||mard || mard || mard || - || mašîm, mašya
|--
|''moon''||'''aşme''', '''menge'''||meh, heyv
|mang|| máh || mithra||māh|| māh || māh || mâvaηea || måŋha-
|--
| ''mother'' ||'''mae''' ||dayik, mader, mak
|dayik|| mât, mâs || mâr||mādar|| mādar || mādar || mâtar|| mâtar-
|--
|''mouth''||'''fek'''||dev, fek
|dem, zar||  || daf|| dahân||  dahân, rumb || - || - || åŋhânô, âh, åñh
|--
| ''name'' || '''name''' || nav 
|naw|| num||num  || nâm || nâm || ||nâman || nãman
|--
| ''night'' ||'''şewe''', '''sewe''' || şev
|şew|| shaw, šap || sheow||shab  || shab || - || xšap-|| xšap-
|--
| ''open''||'''rakerdene''' ||vekirin
|kirdinewe|| božagh || vâ-hekârden||bâz-kardan|| abâz-kardan || - || būxtaka- ||būxta-
|--
| ''peace''||'''aştiye''', '''haştiye'''|| aştî
|aştî|| ârâm || ||âshti, ârâmeš || âštih, râmīšn || râm, râmīšn|| šiyâti- || râma-
|--
| ''pig'' ||'''xoz''' || xok, beraz 
|xog, beraz||xi || xūk || xūk || - || - || varâza (wild pig)
|--
|''place''||'''ca'''||cih
|cêge||  ||hend || jâ|| gâh ||gâh || gâθu- || gâtu-, gâtav- 
|--
| ''read''||'''wendene''' || xwendin, xandin 
|xwandin|| wánagh || baxinden||xândan  || xwândan || - || - || 
|--
| ''say''||'''vatene''' || gotin, bêj-
|witin, gutin|| gushagh||vaotena||goftan || guftan, gōw-, wâxtan || gōw-|| gaub- || mrû-
|--
| ''sister'' ||'''wae''' || xwîşk, xweh, xang 
|xwuşk|| gwhâr|| xâxer||xâhar ||xwahar || - || - || 
|--
| ''small''||'''qıc''' ||piçûk, qic, qicik 
|biçûk|| lekem || pətik, pechuk, perushk||kuchak, kam || kam, rangas || kam || kamna- ||kamna-
|--
| ''son'' || '''lac''' || kur (son), law (boy)
|kur (son), law(boy)|| pisar, phusagh || rika, pisser||pesar || pur, pusar || puhr ||pūθr || pūθra-
|--
| ''soul''|| '''ro''', '''gan''' ||can, rewan
|rûh, giyan|| rūh (''Arabic'') || ||ravân|| rūwân, gyân|| rūwân, gyân || - ||urvan-
|--
| ''spring''||'''wesar''', '''usar''' || bihar  
|behar|| wehâr||bahâr|| wahâr || - || vâhara- ||θūravâhara- 
|--
|''tall''||'''berz'''||bilind, berz
|berz||  || bwrz ||boland / bârez|| buland, borz || bârež|| -  || barez-
|--
|''three''||'''hirê'''||sê
|sê|| se || thə||se|| sê || sê || θe- (the-) || θri- (thri-)
|--
|''village''||'''dewe'''||gund, dêh
|gund, dê|| helk || kəlâ|| deh, wis || wiž|| dahyu- || vîs-, dahyu- 
|--
| ''want''||'''waştene''' || xwestin, xastin
|xwastin|| lotagh || bexanen|| xâstan || xwâstan || - || - || 
|--
|''water''||'''awe''' ||av 
|aw|| âf ||  owe|| ab || âb || âb || âpi ||avô-
|--
| ''when''||'''key''' || kengî, kîngê
|key|| ked || ||kay || kay || ka || - || čim-
|--
| ''wind'' ||'''va''' || ba 
|ba|| gwáth || wâ|| bâd || wâd || - || - || vâta-
|--
| ''wolf''||'''verg''' ||gur
|gurg|| gurkh || varg, gəorge||gorg || gurg || - || varka- || vehrka
|--
|''woman''||'''cıniye''', '''cêniye'''||jin
|jin|| jan || zəna||zan|| zan || žan|| - ||hâīrīšī-, nâirikâ- 
|--
| ''year''||'''serre''' || sal
|sal|| sâl || ||sâl || sâl || - || θard|| ýâre, sarәd
|--
| ''yes / no''||'''ya / nê''' || erê, a, belê, arê  / na
|bellê, a / ne|| ere / na || ||âri / na || hâ / ney ||hâ / ney || yâ / nay, mâ|| yâ / noit, mâ
|--
| ''yesterday'' ||'''vızêr''' ||duh, diroz 
|dwênê|| zí || direz||diruz || dêrûž || - || - || 
|--
|}

== İzoglosê Zazaki u Zıwananê İranki ==
=== *z, *s ===
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
![[Zazaki]]
![[Talişki]] 
![[Semnanki]] 
![[Sengiserki]] 
![[Mazenderanki]] 
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
!style="background:#000000"|
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*k/*g'''
!'''z'''
!'''z'''
!'''z''' 
!'''z'''
!'''z'''
!'''z'''
!'''z''' 
!'''z''' 
!'''z''' 
!'''z'''
!'''z'''
!style="background:#000000"| 
!'''d'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[k]]'''erd-||style="background:#F7F7F6"| '''[[z]]'''erdeye-  ||'''[[z]]'''ırd ||'''[[z]]'''ıl  ||  || '''[[z]]'''erri || || ||'''d'''êl || || '''d'''ıl || '''d'''ıl || style="background:#000000"| || '''[[d]]'''êl
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[gh]]'''ol-||style="background:#F7F7F6"| '''[[z]]'''aranya- || || ||  || '''[[z]]'''erd || || || ||  || '''[[z]]'''ar || '''[[z]]'''êr|| style="background:#000000"| || '''z'''er*
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[g]]'''no-||style="background:#F7F7F6"| '''[[z]]'''an- || || ||  || '''[[z]]'''an- || || || '''[[z]]'''un-||  || '''[[z]]'''an- || '''[[z]]'''an- || style="background:#000000"| || '''[[d]]'''an-
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[g]]'''eme- ||style="background:#F7F7F6"| '''[[z]]'''amat- || || '''[[z]]'''ema||  || '''[[z]]'''ama || || || '''[[z]]'''ume || || '''[[z]]'''amad|| '''[[z]]'''ava || style="background:#000000"| ||'''[[d]]'''amad
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[gh]]'''es-to- ||style="background:#F7F7F6"| '''[[z]]'''est- || || || ||'''d'''est || || || || '''d'''est || '''d'''est ||'''d'''est|| style="background:#000000"| ||'''[[d]]'''est
|--
|style="background:#F7F7F6"| *e'''[[g]]'''om ||style="background:#F7F7F6"| e'''[[z]]'''ēm ||e'''[[z]]''' ||<center>-</center> ||  ||e'''[[z]]'''||e'''[[z]]''' || || <center>-</center> || ||<center>-</center>||e'''[[z]]'''|| style="background:#000000"| || e'''[[d]]'''ēm*
|--
|style="background:#F7F7F6"| *bhr'''[[gh]]'''- ||style="background:#F7F7F6"| bere'''[[z]]'''- || ||ber'''[[z]]'''  ||ber'''[[z]]''' || ber'''[[z]]''' ||ber'''[[z]]'''  ||bilen'''d''' || bilın'''d'''  || bilen'''d''' || bur'''[[z]]''' || bılın'''d''' ||style="background:#000000"| || bolan'''[[d]]'''
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*k/*g'''
!'''-s-'''
!'''-s-'''
!'''-s-''' 
!'''-s-'''
!'''-s-'''
!'''-s-'''
!'''-s-''' 
!'''-s-''' 
!'''-s-''' 
!'''-s-'''
!'''-s-'''
!style="background:#000000"| 
!'''-h-'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *de'''[[k]]'''m||style="background:#F7F7F6"|  de'''[[s]]'''e|| || de'''[[s]]'''|| ||de'''[[s]]''' || ||da'''[[s]]''' || de'''[[s]]''' ||  || de'''h''' || de'''h''' || style="background:#000000"| || de'''[[h]]'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *pis'''[[k]]'''os||style="background:#F7F7F6"| ma'''[[s]]'''ya  || || || ||ma'''[[s]]'''e || || || mā'''h'''i|| || || ma'''[[s]]'''i || style="background:#000000"| || mā'''[[h]]'''i
|--
|style="background:#F7F7F6"|  ||style="background:#F7F7F6"|  || || || ||a'''[[s]]'''ın || ||ō'''[[s]]'''ūn  || ā'''h'''en || || ā'''[[s]]'''en ||e'''[[s]]'''ın|| style="background:#000000"| || ā'''[[h]]'''an
|--
|}
-*edēm: Yew çekuy Faskiyê Khano. Farskiyê Newi de biya vini u çekuy "mın" cayê "edēm" grewt. 
<br />
-*zer: Faskiyê Khano de "daraniya-" bıb. labela Farskiyê Newi de biya vini.

=== *c, *ç ===
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
![[Zazaki]]
![[Talişki]] 
![[Semnanki]] 
![[Sengiserki]] 
![[Mazenderanki]] 
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
!style="background:#000000"|
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*g(u)(h)pal'''
!'''ĵ'''
!'''ž'''
!'''ž''' 
!'''ž (y-)'''
!'''ĵ'''
!'''ž'''
!'''ĵ, ž''' 
!'''ĵ, ž''' 
!'''ĵ, (z-)'''
!'''ĵ'''
!'''ž'''
!style="background:#000000"| 
!'''z'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[gw]]'''en-||style="background:#F7F7F6"| '''[[c]]'''eini- ||'''[[j]]'''ena || '''[[j]]'''eni || || '''[[c]]'''eni ||'''[[j]]'''en ||'''[[c]]'''eniya ||'''[[j]]'''en ||'''z'''ena ||'''[[c]]'''en || '''[[j]]'''ın ||  style="background:#000000"| || '''[[z]]'''en
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"| '''[[c]]'''en- || || || ||'''[[c]]'''ın- || || || '''[[j]]'''en-|| || ||'''[[j]]'''en- ||  style="background:#000000"| ||'''[[z]]'''en- 
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[gw]]'''ei- ||style="background:#F7F7F6"| '''[[c]]'''īv-|| ||'''[[j]]'''iway || ||'''[[c]]'''ıwiyayış ||'''[[j]]'''iye || ||  || ||'''[[c]]'''iag || '''[[j]]'''ıyan ||  style="background:#000000"| || '''[[z]]'''isten
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[gw]]'''ei- ||style="background:#F7F7F6"| '''[[c]]'''īv- || || || ||'''[[c]]'''ınde || ||  ||'''z'''ende || '''z'''endu || ||'''z'''ındi ||  style="background:#000000"| ||'''[[z]]'''ende 
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"| || || || ||'''[[c]]'''or || || ||'''[[j]]'''ar || || || '''[[j]]'''or ||  style="background:#000000"| || '''[[z]]'''eber
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  || ||'''[[ç]]'''ir || ||'''[[c]]'''êr || ||'''[[j]]'''ir ||'''[[j]]'''ir || ||'''[[ç]]'''êr|| '''[[j]]'''êr ||  style="background:#000000"| || '''[[z]]'''ir
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  ||e'''[[j]]''' || || ||'''[[c]]'''ı|| || || || '''[[j]]'''e || || '''[[j]]'''ı ||  style="background:#000000"| || a'''[[z]]'''
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*k(u)pal'''
!'''ĵ'''
!'''-ž-'''
!'''-ž-''' 
!'''-ž-'''
!'''-ĵ-'''
!'''-ž-'''
!'''ĵ, ž''' 
!'''ĵ, ž''' 
!'''-ĵ-'''
!'''-ĵ-'''
!'''-ž-'''
!style="background:#000000"|
!'''-z-'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *leu'''[[k]]'''||style="background:#F7F7F6"|  reo'''[[c]]'''-|| ||ro'''[[ç]]''' || ||ro'''[[c]]'''|| || || ru'''[[j]]''' || reo'''z'''||ro'''[[ç]]''' || ro'''[[j]]''' || style="background:#000000"| || ru'''[[z]]'''
|--
|style="background:#F7F7F6"|  *we'''[[k]]'''-|| style="background:#F7F7F6"| va'''[[c]]'''||va'''[[j]]''' ||wa'''[[ç]]''' || ||va'''[[c]]'''|| || ||vaw'''[[j]]''' || || || bê'''[[j]]''' || style="background:#000000"| || ava'''[[z]]'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"| are'''[[c]]'''ah  ||er'''[[j]]'''an || || ||er'''[[c]]'''an || || ||er'''z'''un  ||er'''z'''un || || er'''z'''an ||  style="background:#000000"| || ar'''[[z]]'''an
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  || || wi'''[[ç]]'''-  || ||vi'''[[c]]'''- || || || vi'''[[j]]'''- || || || bê'''z'''- ||  style="background:#000000"| || bi'''[[z]]'''-
|--
|style="background:#F7F7F6"| *pe'''[[k]]'''w- || style="background:#F7F7F6"| pe'''[[c]]'''- || || || ||pew'''[[c]]'''- || || || pe'''[[j]]'''- || || || pē'''[[j]]'''- ||  style="background:#000000"| || pe'''[[z]]'''-
|--
|style="background:#F7F7F6"|  ||style="background:#F7F7F6"| -'''[[c]]'''it|| -i'''[[j]]''' || || ||'''z'''i || || || || || || '''[[j]]'''i||  style="background:#000000"| ||
|}

* Zazaki '''zi''' Farskiyê Miyanêni ra gırewto

=== *v ===
Veng "v", zıwananê Farski, Kurdki, u Beluçki de vuriyo venganê "b" u "g". 

<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
![[Zazaki]]
![[Talişki]] 
![[Semnanki]] 
![[Sengiserki]] 
![[Mazenderanki]] 
!style="background:#000000"|
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*w'''
!'''v'''
!'''v'''
!'''w''' 
!'''v'''
!'''v'''
!'''v'''
!'''v''' 
!'''v''' 
!'''v''' 
!style="background:#000000"|  
!'''b, g'''
!'''b, g'''
!'''b, g'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''endh ||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''āt- ||'''[[v]]'''ād ||'''[[w]]'''a ||  || '''[[v]]'''a ||'''[[v]]'''a ||'''[[v]]'''a || '''[[v]]'''e ||'''[[v]]'''a ||style="background:#000000"| ||'''[[g]]'''vat|| '''[[b]]'''a || '''[[b]]'''ād
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''edor||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''ār-|| || '''[[w]]'''aran ||  || '''[[v]]'''aran || || ||'''[[v]]'''awran ||'''[[v]]'''ariş ||style="background:#000000"| ||  ||'''[[b]]'''aran || '''[[b]]'''ārān
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''ek-||style="background:#F7F7F6"|'''[[v]]'''āç-  ||'''[[v]]'''aj||'''[[w]]'''aç  ||  || '''[[v]]'''ac || || ||'''[[v]]'''awj || ||style="background:#000000"| || || '''[[b]]'''êj || a'''v'''az*
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|'''[[v]]'''az-  || || ||  || '''[[v]]'''ez- || || ||'''[[v]]'''oz- || ||style="background:#000000"| || ||'''[[b]]'''ez-||'''[[g]]'''uriz-
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"| ||  ||'''g'''ela ||  || '''[[v]]'''elg || ||'''[[v]]'''elg ||'''[[v]]'''elg || ||style="background:#000000"| || ||'''[[b]]'''elg || '''[[b]]'''erg
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''ek-||style="background:#F7F7F6"|'''[[v]]'''ānk-   || ||'''d'''eng  ||  ||'''[[v]]'''eng || || ||'''[[v]]'''ung ||  ||style="background:#000000"| ||'''[[g]]'''vang ||'''[[b]]'''ang, '''d'''eng ||'''[[b]]'''ang
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''esr-||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''anhar || || || || || || ||'''[[w]]'''ehar  ||'''[[w]]'''ehar ||style="background:#000000"| || '''[[b]]'''ahar ||''' [[b]]'''ehar || '''[[b]]'''ehar 
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  || ||  ||   || <center>-</center> || || || '''b'''ed|| ||style="background:#000000"| || '''[[g]]'''vad||''' [[b]]'''ed ||'''[[b]]'''ed
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''er- ||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''ar- || ||'''[[w]]'''er || ||'''[[v]]'''er|| || ||'''[[v]]'''er  || ||style="background:#000000"| || ||'''[[b]]'''er||'''[[b]]'''er
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"| ||  || ||  ||'''[[v]]'''erek || || '''[[v]]'''ere ||'''[[v]]'''erre  || ||style="background:#000000"| || '''[[g]]'''verek||'''[[b]]'''erx||'''[[b]]'''erre
|--
|style="background:#F7F7F6"|  ||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''afr- || || '''[[w]]'''erwe ||  ||'''[[v]]'''ewr||'''[[v]]'''ar ||'''[[v]]'''ere ||'''[[v]]'''erf ||'''[[v]]'''erf ||style="background:#000000"| ||'''[[b]]'''erp ||''' [[b]]'''erf ||'''[[b]]'''erf
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''eid-||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''aēn- || ||'''[[w]]'''in-  ||  ||'''[[v]]'''ên, '''[[v]]'''in ||'''[[v]]'''in- || ||'''[[v]]'''in- ||'''[[v]]'''in- ||style="background:#000000"| ||'''[[g]]'''vin- ||'''[[b]]'''in- ||'''[[b]]'''in-
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''ir- || ||'''[[w]]'''ir ||  ||'''[[v]]'''ir || || ||'''[[v]]'''ir || ||style="background:#000000"| || '''[[g]]'''ir ||'''[[b]]'''ir ||'''[[b]]'''ir 
|--
|style="background:#F7F7F6"|  ||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''isait- || ||'''[[w]]'''is ||  ||'''[[v]]'''ist ||'''[[v]]'''ist ||'''[[v]]'''ist ||'''[[v]]'''ist || ||style="background:#000000"| ||'''[[b]]'''ist||'''[[b]]'''ist ||'''[[b]]'''ist
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''idhewo||style="background:#F7F7F6"|  || ||  ||  ||'''[[v]]'''iya || || || '''b'''ivek|| ||style="background:#000000"| || ||'''[[b]]'''i ||'''[[b]]'''ive
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''el-||style="background:#F7F7F6"|  || ||  ||  ||'''[[v]]'''iyal || ||'''[[v]]'''iye ||'''[[v]]'''i  || ||style="background:#000000"| || ||'''[[b]]'''i ||'''[[b]]'''id
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  || ||'''[[w]]'''ehami ||  ||'''[[v]]'''am || || ||'''[[v]]'''em  || ||style="background:#000000"| || || '''[[b]]'''ehıv||'''[[b]]'''adam
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''adh ||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''ad || '''[[w]]'''ad || ||  ||'''[[v]]'''eyv|| || || || ||style="background:#000000"| || || '''[[b]]'''ûk|| '''[[b]]'''ayo
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''aic-  || ||'''[[w]]'''iç-  ||  ||'''[[v]]'''ic- || || ||'''[[v]]'''ij- || ||style="background:#000000"| || ||'''[[b]]'''êz-||'''[[b]]'''iz-
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  ||  ||'''g'''iyau ||  || '''[[v]]'''aş ||'''[[v]]'''aş ||'''[[v]]'''aş || '''[[v]]'''awş || ||style="background:#000000"| ||'''[[g]]'''ah || '''[[g]]'''iya || '''[[g]]'''iyah
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''rdho- ||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''ard- || '''[[w]]'''ar|| '''[[w]]'''ıli || ||'''[[v]]'''ıl  ||'''[[v]]'''ele || '''[[v]]'''ale ||'''g'''ol || ||style="background:#000000"| ||'''[[b]]'''ul ||'''[[g]]'''ul ||'''[[g]]'''ol
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  || ||'''[[w]]'''ılk  ||   ||'''[[v]]'''elık || || ||'''[[v]]'''akku || ||style="background:#000000"| || ||'''[[g]]'''urçık ||'''[[g]]'''orda
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|'''[[v]]'''arşni- ||  | ||'''b'''eran ||  ||'''[[v]]'''eşn || || || || ||style="background:#000000"| || ||'''[[b]]'''eran ||'''[[g]]'''oşn
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''lkwos||style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''ehrk- ||  || '''[[w]]'''erg ||  ||'''[[v]]'''erg || '''[[v]]'''erg  || '''[[v]]'''erg ||'''[[v]]'''erg ||'''[[v]]'''erk|| style="background:#000000"| ||'''[[g]]'''verk ||'''[[g]]'''urg ||'''[[g]]'''org
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  || ||  ||  ||'''[[v]]'''urayen|| || ||'''[[v]]'''egerden || ||style="background:#000000"| || ||'''[[g]]'''uherin||'''[[g]]'''erdiden
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  || ||  ||  ||'''[[v]]'''eyşan|| ||'''[[v]]'''eşun ||'''[[v]]'''eşun ||'''[[v]]'''eyşna ||style="background:#000000"| || ||'''[[b]]'''ırsi||'''[[g]]'''orosne
|--
|}

-*avaz: [[Farski]] de yew çekuya ğeriba. Na çekuye, beno ke (muxtemelen) yew zıwanê İrankiyê Zımeyi ra kewta Farski.

=== *d ===
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
![[Zazaki]]
![[Talişki]] 
![[Semnanki]] 
![[Sengiserki]] 
![[Mazenderanki]] 
!style="background:#000000"|
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*dhw'''
!'''dv'''
!'''b'''
!'''b''' 
!'''b'''
!'''b'''
!'''b'''
!'''b''' 
!'''b''' 
!'''b''' 
!style="background:#000000"|  
!'''d'''
!'''d'''
!'''d'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[dhw]]'''er-||style="background:#F7F7F6"| '''[[dv]]'''er-||'''[[b]]'''er|| || ||'''[[b]]'''er || || || '''[[b]]'''er || ||style="background:#000000"| || '''[[d]]'''er || '''[[d]]'''eri|| '''[[d]]'''er
|--
| style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"| *'''[[dv]]'''ıtiyem kerem || '''[[b]]'''ıd |||| ||'''[[b]]'''in || || || || '''d'''ige || style="background:#000000"| ||'''[[d]]'''iger || '''[[d]]'''ın|| '''[[d]]'''igar
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[d]]'''ek- ||style="background:#F7F7F6"|'''[[d]]'''uma || || || ||'''[[b]]'''oçık || || || || || style="background:#000000"| || || '''[[d]]'''oç||'''[[d]]'''om
|--
|}

=== *kw ===
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
![[Zazaki]]
![[Talişki]] 
![[Semnanki]] 
![[Sengiserki]] 
!style="background:#000000"|
![[Mazenderanki]] 
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*kw'''
!
!'''?'''
!'''sip''' 
!'''isb'''
!'''esp'''
!'''asb'''
!'''esp''' 
!'''esp''' 
!style="background:#000000"|
!'''s''' 
!?
!'''s'''
!'''s'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[kw]]'''ntós ||style="background:#F7F7F6"|  || || ||  || '''[[esp]]'''e || || '''[[esp]]'''e || '''[[esp]]'''e||style="background:#000000"| ||'''[[s]]'''eg || || '''[[s]]'''e || '''[[s]]'''ag
|--
|}

=== *tr / *tl ===
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
![[Zazaki]]
![[Talişki]] 
![[Semnanki]] 
!style="background:#000000"|
![[Sengiserki]] 
![[Mazenderanki]] 
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*tr/*tl'''
!'''θr'''
!'''hr'''
!'''(ya)r''' 
!'''h(r)'''
!'''hi(r)'''
!'''h(*r)'''
!'''h(r)''' 
!style="background:#000000"|
!'''s'''  
!'''s''' 
!'''s''' 
!'''s'''
!'''s'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *'''[[tr]]'''ejes||style="background:#F7F7F6"|  '''[[θr]]'''itiie- || '''[[hr]]'''ē || '''[[yar]]'''e || '''[[hr]]'''e || '''[[hīr]]'''ē || '''[[hīr]]'''ē || '''[[hr]]'''ā|| style="background:#000000"| ||'''[[ş]]'''e  || '''[[s]]'''e ||'''[[s]]'''e || '''[[s]]'''e || '''[[s]]'''e
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|  || || || || '''[[h]]'''irıs || '''[[h]]'''irıs || ||style="background:#000000"| || '''[[s]]'''i || '''[[s]]'''i ||'''[[s]]'''ie || '''[[s]]'''i || '''[[s]]'''i
|--
|}

=== *rd / *rz ===
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
![[Zazaki]]
![[Talişki]] 
!style="background:#000000"|
![[Semnanki]] 
![[Sengiserki]] 
![[Mazenderanki]] 
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!-
!'''rd/rz'''
!'''r(o)/rz'''
!'''l, r/rz''' 
!'''r/rz'''
!'''r/rz'''
!'''r/rz'''
!style="background:#000000"|
!'''l/I (rz)''' 
!'''l/I (rz)''' 
!'''l/I''' 
!'''l/I'''
!'''l/i'''          
!'''l/i'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *bh'''[[r]][[g]]'''h- ||style="background:#F7F7F6"| be'''[[r]]'''e'''[[z]]'''- || ||be'''[[rz]]'''  ||be'''[[rz]]''' || be'''[[rz]]''' ||be'''[[rz]]''' ||style="background:#000000"| ||bi'''[[l]]'''end ||  bi'''[[l]]'''ınd || bi'''[[l]]'''end || bu'''rz''' || bı'''[[l]]'''ınd || bo'''[[l]]'''and
|--
|style="background:#F7F7F6"| ||style="background:#F7F7F6"|he'''[[r]]'''e'''[[z]]'''- ||hı'''[[rz]]''' ||a'''[[z]]''' ||he'''[[rz]]''' ||e'''[[rz]]''' || ||style="background:#000000"| ||hı'''[[l]]''' || || || hı'''[[l]]'''|| hı'''[[l]]''' || hê'''[[l]]'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *sple'''[[g]]'''h-|| style="background:#F7F7F6"| spē'''[[r]]'''ē'''[[z]]'''- || ||sıpı'''l''' || ||se'''[[r]]'''pe'''[[z]]''' ||sıpe'''[[rz]]''' ||style="background:#000000"| ||sepe'''rz''' || || || ||sıpı'''[[l]]''' ||sepo'''rz'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *sa'''[[r]][[d]]a'''-|| style="background:#F7F7F6"| ya'''[[r]]'''e ||sā'''[[r]]''' ||sa'''l''' ||so'''[[r]]''' ||se'''[[r]]''' ||so'''[[r]]''' ||style="background:#000000"| ||sa'''[[l]]''' || || || sa'''[[l]]''' || sa'''[[l]]''' || sa'''[[l]]'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *ke'''[[rd]]'''-|| style="background:#F7F7F6"| ze'''[[rd]]'''- ||zı'''[[rd]]''' ||zı'''l''' ||dê'''l''' ||ze'''[[r]][[r]]'''i ||dê'''l''' ||style="background:#000000"| ||dê'''[[l]]''' || de'''[[l]]'''|| || dı'''[[l]]''' || dı'''[[l]]''' || dê'''[[l]]'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| - || style="background:#F7F7F6"| - || || || ||wu'''[[r]][[z]]-''' || ||style="background:#000000"| || || || ||  || '''[[l]]'''iz || a'''[[l]]'''ez
|--
|style="background:#F7F7F6"| *w'''[[rd]]'''ho- || style="background:#F7F7F6"| ve'''[[rd]]'''- || wa'''[[r]]''' || wı'''l'''i || ||vı'''l''' || ve'''l'''e ||style="background:#000000"|  || va'''[[l]]'''e|| go'''[[l]]''' ||  || bu'''[[l]]''' || gu'''[[l]]''' || go'''[[l]]'''
|}

=== *hv ===
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
![[Zazaki]]
![[Talişki]] 
!style="background:#000000"|
![[Semnanki]] 
![[Sengiserki]] 
![[Mazenderanki]] 
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*sw'''
!'''hv'''
!'''wx'''
!'''w''' 
!'''h'''
!'''w, h'''
!'''h, x'''
!style="background:#000000"|
!'''x(u)''' 
!'''x(u)''' 
!'''x(u), f v''' 
!'''v, w, gw'''
!'''x(w)'''
!'''x(u)'''
|--
| style="background:#F7F7F6"| *'''[[sw]]'''epn-|| style="background:#F7F7F6"| '''[[hv]]'''efne-|| '''[[wx]]'''sp||'''[[w]]'''erm || ||'''[[h]]'''ewn ||'''x'''av || style="background:#000000"| || ||'''[[x]]'''ow || '''[[x]]'''uw || || '''[[x]]'''ew|| '''[[x]]'''ab
|--
| style="background:#F7F7F6"| *'''[[sw]]'''e-|| style="background:#F7F7F6"| '''[[hv]]'''et|| ||'''[[w]]'''e|| ||'''[[h]]'''o|| ||style="background:#000000"| || '''[[x]]'''u || || || '''[[w]]'''et || '''[[xw]]'''e|| '''[[x]]'''od
|--
| style="background:#F7F7F6"| *'''[[sw]]'''esor|| style="background:#F7F7F6"| '''[[hv]]'''eher||'''[[wx]]'''ar ||'''[[w]]'''ali || ||'''[[w]]'''a||'''x'''oar ||style="background:#000000"| || ||'''[[x]]'''ak || '''[[x]]'''axer || '''[[gw]]'''aher || '''[[xw]]'''eh|| '''[[x]]'''aher
|--
| style="background:#F7F7F6"| *'''[[sw]]'''ad|| style="background:#F7F7F6"| '''[[hv]]'''eş-||'''[[wx]]'''eş||'''[[w]]'''eş|| ||'''[[w]]'''eş || ||style="background:#000000"| || || '''[[x]]'''are || '''[[x]]'''eş ||'''[[w]]'''eş || '''[[xw]]'''eş|| '''[[x]]'''oş
|--
| style="background:#F7F7F6"| *'''[[sw]]'''enh-|| style="background:#F7F7F6"| '''[[hv]]'''en-|| '''[[xw]]'''n||'''[[w]]'''and-|| ||'''[[w]]'''end- ||'''x'''und- || style="background:#000000"| || ||'''[[x]]'''uond- || ||'''[[w]]'''an-|| '''[[xw]]'''end-|| '''[[x]]'''and-
|--
| style="background:#F7F7F6"| *'''[[w]]'''el-  || style="background:#F7F7F6"| '''[[v]]'''as- ||'''[[wx]]'''aşt-||'''[[w]]'''ast-|| ||'''[[w]]'''aşt-||'''x'''ast-  ||style="background:#000000"| || || '''[[x]]'''aste- ||  ||  || '''[[xw]]'''ast-|| '''[[x]]'''ast-
|--
| style="background:#F7F7F6"| *'''[[sw]]'''er- || style="background:#F7F7F6"| '''[[hv]]'''er-|| '''[[wx]]'''erd-||'''[[w]]'''erd-|| ||'''[[w]]'''erd-||'''[[h]]'''erd- ||style="background:#000000"| || ||'''[[x]]'''ort- || ||'''[[v]]'''er- || '''[[xw]]'''ard-|| '''[[x]]'''ord-
|--
|}

=== *tw ===
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
![[Zazaki]]
!style="background:#000000"|
![[Talişki]] 
![[Semnanki]] 
![[Sengiserki]] 
![[Mazenderanki]] 
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*tw'''
!
!'''f'''
!'''u''' 
!'''u'''
!'''w'''
!style="background:#000000"|
!'''h'''
!'''h''' 
!'''h''' 
!'''h''' 
!'''h'''
!'''h'''
!'''h'''
|--
|style="background:#F7F7F6"| *ne'''[[w]]'''n || style="background:#F7F7F6"|  || |||| ||ne'''[[w]]'''||style="background:#000000"| || || || ne'''[[h]]'''|| neo'''w''' || no'''[[h]]''' || ne'''[[h]]''' || no'''[[h]]'''
|--
| style="background:#F7F7F6"| *kʷe'''[[tw]]'''ores|| style="background:#F7F7F6"|  ||çe'''[[f]]'''erst || || ||çe'''[[w]]'''res  ||style="background:#000000"| || || || çel || çel || çel || çı'''[[h]]'''ıl || çe'''[[h]]'''el
|--
| style="background:#F7F7F6"| *ne'''[[w]]'''os|| style="background:#F7F7F6"|  || || || ||ne'''[[w]]'''e ||style="background:#000000"| || || || || || || nû'''[[h]]'''|| no
|--
|}

=== *y ===
<div style="clear:both"></div>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" 
|- bgcolor="#ADD8E6"
![[Hind-Ewropa]]
![[Ewıstki]]
![[Partki]] 
![[Goranki]] 
![[Azarki]] 
!style="background:#000000"|
![[Zazaki]]
![[Talişki]] 
![[Semnanki]] 
![[Sengiserki]] 
![[Mazenderanki]] 
![[Beluçki]] 
![[Kurmancki]]
![[Farski]]
|--
|- bgcolor="#EAEAEA"
!'''*y'''
!'''y '''
!'''y'''
!'''y''' 
!'''y'''
!style="background:#000000"|
!'''ĵ'''
!'''ĵ'''
!'''ĵ''' 
!'''ĵ''' 
!'''ĵ (y)'''
!'''ĵ'''
!'''ĵ'''
!'''ĵ'''
|--
| style="background:#F7F7F6"| || style="background:#F7F7F6"| '''[[y]]'''eng ||  || || ||style="background:#000000"| ||'''[[c]]'''eng|| || || '''[[c]]'''eng || || ||'''[[c]]'''eng || '''[[c]]'''eng 
|--
| style="background:#F7F7F6"| || style="background:#F7F7F6"|'''[[y]]'''ada  ||'''[[y]]'''ud || || ||style="background:#000000"| ||'''[[c]]'''iya|| || || || || ||'''[[c]]'''uda || '''[[c]]'''oda
|--
| style="background:#F7F7F6"| || style="background:#F7F7F6"| '''[[y]]'''aoşti- || || || ||style="background:#000000"| ||'''[[c]]'''oş|| || || || || ||'''[[c]]'''oş || '''[[c]]'''oş
|--
| style="background:#F7F7F6"|*'''[[y]]'''ewos || style="background:#F7F7F6"| '''[[y]]'''eūe- || || || ||style="background:#000000"| ||'''[[c]]'''ew|| || || || || ||'''[[c]]'''e ||'''[[c]]'''u 
|--
| style="background:#F7F7F6"| *'''[[y]]'''uwen || style="background:#F7F7F6"| '''[[y]]'''awān || '''[[y]]'''uwan || || ||style="background:#000000"| ||'''[[c]]'''ıwamêrd, '''[[c]]'''ıwan || || ||'''[[c]]'''ıwunmêrd, '''[[c]]'''ewun || || ||'''[[c]]'''amêrd, '''[[c]]'''ıwan ||'''[[c]]'''ōmerd, '''[[c]]'''evan
|--
| style="background:#F7F7F6"| *'''[[y]]'''equr || style="background:#F7F7F6"|'''[[y]]'''āker || || || ||style="background:#000000"| ||'''[[c]]'''iger|| || ||'''[[c]]'''iğer|| || ||'''[[c]]'''iger ||'''[[c]]'''iger
|--
| style="background:#F7F7F6"|  || style="background:#F7F7F6"|'''[[y]]'''āme- || || || ||style="background:#000000"| ||'''[[c]]'''ām|| || || || || ||'''[[c]]'''ām ||'''[[c]]'''ām
|--
| style="background:#F7F7F6"|  || style="background:#F7F7F6"|'''[[y]]'''ātu- || || || ||style="background:#000000"| ||'''[[c]]'''āju|| || || '''[[c]]'''ādu|| || ||'''[[c]]'''āzū ||'''[[c]]'''ādū
|--
|}

=== İzoglosê Zazaki u Zıwananê İrankiyê Zımey u Farski ===
[[Image:NW Iranian.JPG|thumb|500px|right|İsoglossê Zazaki u Zıwanê İrankiyê Zımeyi: '''IE'''.: Hindo-Ewropa, '''Pth'''.: Partki, '''Gor'''.: Goranki, '''Az'''.: Azarkiyo Khan, '''Zaz'''.: Zazaki, '''Tal'''.: Talışki, '''Semn'''.: Semnanki, '''Casp'''.: Zıwanê Xezari, '''Bal'''.: Beluçki, '''Kd'''.: Kurdki, '''Pers'''.: Farski]]

== Bınnoti ==
* Ahmad M., ''Baluchi Glossary'', Maryland (1985)
* MacKenzie D. N., ''A Concise Pahlavi Dictionary'', Oxford University Press (1971), ISBN 0-19-713559-5
* Kent G. R., ''Old Persian'', New Haven (1953)

== Çımeyi ==
* Kümmel, Martin Joachim. "[https://ia801207.us.archive.org/15/items/dokumen.tips_areal-developments-in-the-history-of-iranic-west-vs-east/dokumen.tips_areal-developments-in-the-history-of-iranic-west-vs-east.pdf Areal developments in the history of Iranic: West vs. East]." BOOK OF ABSTRACTS
* [http://erani.freehost.ag/erani.htm Çekuyê Zıwananê İranki (Erani)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080609224409/http://erani.freehost.ag/erani.htm |date=2008-06-09}}
* [http://www.tabarestan.ir Qısebendê Mazenderanki] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070518152850/http://www.tabarestan.ir/ |date=2007-05-18}}

{{Zıwanê İranki}}

[[Kategoriye:Zıwani]]
[[Kategoriye:Zıwanê İranki]]