Tiyatro
Edebiyat |
---|
![]() |
Formê gırdi |
Formati |
Medya |
|
Tekniki |
Tarix u listey |
Werênayış |
Tiyatro (Theatre) nuşteyo ke heqa yew xısusiyeti de nusiyayo u sexne de terefê kaykeran ra kay beno, cı rê vaciyeno. Temaya tiyatroy cıwiyayışo. Tiyatro yew senata de şowia u rıstımê cı qıseykerdış u xomocnayışo. Eserê tiyatroy de hediseyi terefê nuştekari ra qısey nêbenê, kaykero ke tiyatro de kay keno, hediseyi terefê ey ra qısey benê. Zıwanê eserê tiyatroy zıwanê do asano u zıwanê şario. Rıstımê tiyatroy heta Yunanıstanê Antiki şıno. Tiyatro tewr verên seba Homayê Yunananê Şerebi Dionyos organize biyo. Tragedya u komedya tiyatroyê kıhani ra tayê ornagan vırazenê u nuştışê inan şıiro. Dram zi tiyatroyanê neweyi rayo u nuştışê cı nezım u neşıro.
Tedeestey
Tragedya[bıvurne | çımey bıvırne]
- Kayê tiyatroyo ke heqa qeder, elem, terse, dram dero.
- Tragedya de etik u şeref verplan dero.
- Tema cı mitolociya u tarix ra gêno.
- Tema cı corkesan (keso soyli) u kesê metafizikselan rayo.
- Zıwano cı de zıwanê binan ra tay vacêy (çekuy) estê.
- Sistemê cıyê nuştışi menzumo.
- Ponc perdeyan ra vıraziyeno.
- Hediseyê pis, zey kıştene u merdış çıniyo.
- Qısımê diyalogi u koro ra yeno meydan.
- Koro de fıkirê merdıman esto.
- Tragedya de qanuno hiri-yewiya esto ;
- Yewiya Zemani : Dergiya hedise vist u çehar seatiyo.
- Yewiya Mekani : Hedise cayê destpekerdışi ra qadbiyayışi rê tena yew ca dero.
- Yewiya Hedise : Nuşte de tena heqa yew hedise dero.
- Yunankiyo Kıhan de Aishkhylos, Sophokles u Euripided, dewrê klasiki de (seserra XVII de) Racine u Corneill tragedya de zaf raver şıyê.
Komedya[bıvurne | çımey bıvırne]
- Turê Tiyatroyo ke heqa terefê merdımano komik, rınd dero.
- Tema cı cıwiyayışo aktuel ra yeno.
- Tema cı helq u kesê normali rayo.
- Zıwano cı zaf aseno u seba zıwanê binan ra vacêygırewtış (çekuygırotene) karkerdış çıniyo.
- Qısımê diyalogi u koroy Komedya de zi estê.
- Qanuno hiri-yewiya esto.
- Heme hediseyan sehne de yeno kaykerdene
- Komedya Klasiki menzumo.
- Ponc perdey ra yeno meydan.
- Yunanıstano Antik de vıraziyayo.
- Yunanıstano Antik de Aristophanes, Literaturê Latini de Plautos u seserra XVII de Moliere komedya de zaf raver şıyê.
- Komedya beno hiri letey ;
- Komedya Karakteri : No komedya heqa terefê karakterio komik rayo. Moliere no tur ra Komedyay nuşto
- Komedya Etiki : No komedya heqa terefê mueşeretio lengayışi (eqsaqi) u komiki dero. Yunanıstano Antiki de Aristophanes; Literaturê Klasiki de Moliere u Literaturê Tırki de Şınasi komedyaya etiki nuşto.
- Komedya Entrika : No komedya heqa entrika dero. Moliere heqa no komedya de zaf nuştey nuşto.
Tiyatroyo Modern[bıvurne | çımey bıvırne]
Dram[bıvurne | çımey bıvırne]
Tiyatroyo ke hem heqa qeder u hem zi heqa komedi dero.
- Tema cı cıwiyayışo aktuel u tarix rayo.
- Tema cı heme kesan rayo.
- Tema cı hedisey pis (akerd, mıstehcen) dero.
- Zıwano cı aseno.
- Sistemê cıyê nuştışi hem menzumo hem zi mensıro.
- Qanuno Hiri Yewiya çıniyo.
- Amorê perdeyan xosero.
- Tiyatroyo de romantizmiyo.
- Shakespeare, Victor Hugo, Goethe, Schiller temsılkarê Tiyatroyo Dramo.
Komedi (Modern)[bıvurne | çımey bıvırne]
- Nizamê tiyatroyo klasiki ra ferqliyo.
- Tema cı lexê akerdıno u qufıro.
- Komediyo ke ebe hediseyê rınd ra sıfte beno u bahdo tema cı şıno hediseyê pis, Komediyo Santimental vaciyeno.
- Komediyo ke heqa entrika dero, vodvil vaciyeno.
Tiyatroyê Muziki[bıvurne | çımey bıvırne]
- Tiyatroyo ke tede dens u muzik esto ema vateyê (kılam) çıniyo, bale vaciyeno.
- Tiyatoroyo ke tena muzik ra yeno meydan, opera vaciyeno.
- Tiyatroyo ke tede hem muzik u hem zi vacê esto, operet vaciyeno.
- Yewbiyayışê bale, opera u operet rê muzikal vaciyeno.
- Tiyatroyo ke tede kaykeri ebe seyrkeran kay keno, Tiyatroyo Epik vaciyeno.
Terimê Tiyatroy[bıvurne | çımey bıvırne]
Pandomim[bıvurne | çımey bıvırne]
Fikır u hissi ebe raya muziki u densi ra qıseykerdışo. Ebe menaya kılmi Pandomim ebe hereketê dest, pol, ri, lıng u vucudi ra seba temaya tiyatroy qıseykerdış kar keno.
Tuluat[bıvurne | çımey bıvırne]
Turê tiyatro ra yewo. Senatkari goreyê temaya eseri ra kay keno, ema ebe zerri ra zi qısey keno. Mecburiyetê inan çıniyo seba goreyê nuşte ra kaykerdış.
Tirat[bıvurne | çımey bıvırne]
Vateyê (qıseyê) ke sehne de kaykeri yewbini rê vano.
Bale[bıvurne | çımey bıvırne]
Kayo ke tede muzık u dens esto u tema cı lirik u dramo. Goreyê turê bini ra no tur de estetik zafêro.
Revu[bıvurne | çımey bıvırne]
Tiyatroyo ke tede tenkidkerdış esto. Tena yew tema cı çıniyo. Zerrêkê cı de tabloy, monologi, skeçi, densi u vateyê nukteyıni ebe raya showi ra qısey beno.
Skeç[bıvurne | çımey bıvırne]
Kayo de muzikalio ke ponc - şeş deqiqey de kay beno u kayo de kılmo.
Perde u Jest - Mimik[bıvurne | çımey bıvırne]
Namê her leteyê kayê tiyatroyo. Jest namê hereketê kaykerio dest-poliyo. Mimik namê hereketê riyê kaykero.
Suflor[bıvurne | çımey bıvırne]
Eke kayker hereketê cı fira(vira) kerdo , ebe raya hereketan ra kayker qıseykerdışo.
Replik u Feeri[bıvurne | çımey bıvırne]
Replik, kayo tiyatro de her vateyê (qıseyê) kaykerano. Feeri eserê metanaturelio tiyatroyo.
Suare[bıvurne | çımey bıvırne]
Salonê tiyatroy, sinema u konser de showo de şewıno.
Mantine[bıvurne | çımey bıvırne]
Salonê tiyatroy, sinema u konseri de showo de rocıno.