Erzıngan (wılayet)

Erzıngan
Erzıngan
Asayış
Melumat
Dewlete	Tırkiya
Mıntıqa	Bınmıntıqay Erzurumi û Mıntıqaya Anatoliya Rocvetışi
Ware	Tırkiya
Paytext	Erzıngan
Erd	11 974 km2
Nıfus	219 866
Kodê telefoni	446
Kodê postey	24000–24999
Geokod	315372
Website	www.erzincan.gov.tr
Xerita

Na pele, pelanê maneo bini liste kena. Maneyanê binan rê, şo pela gırey

Erzıngan (be Kurdki Ezirgan, be Ermeniki: Երզնկա Erznka) yew wılayeto. Merkezê wılayetê Erzingani bacarê Erzinganio. Nıfusê wılayetê Erzıngani 316.841o. Zerreyê wılayeti de 9 qezey estê. Riyê erdê xo 11.974 (km²)o. Dormeyê wılayetê Erzingani de wılayetê Çolig, Dêrsım, Meletiye, Sêwaz, Giresun, Bayburt, Gumuşxane u Erzurumi estê.

Varyantê cı Zazaki de Erzıngon, Erzıngu, Ezırgan, Ezırgono.

Tarixê Erzıngani

Tarixê Erzıngani sero zehf zanayış tam çıniyo. Tayê iddia kene ke, ita keyeyê (mabetê) homayê cêniye (goddess) Farsiyo ganu Anahita biyo.

Vanê ke tarixê 2000 İ.V. (İsay ra Ver), Hurriy tiya hukım ramıto. Xercê inan ra Hayashes be Azzis est biyê. Mabênê 1850-1180 İ.V., yew dewleto zehf quwetın biyo. Wahêre dewleta Hittitan benê. Erzıngan zi gırêdayiyê inan biyo. Mabênê 900-600 İ.V. de zi dewletanê Urartan hukım ramıto. Erzıngan zi o tawan gırêdayê Urartuyan biyo. Arkeologan Erzıngan Altıntepe de eserê tarixan diy. Nê eseran hetê Urarturan ra vıraziyay.

Ey ra dıma zi Medan, Persan, Helenan, Romanan kontrolê sûka Erzıngani gêne. Vanê ke serra 600 İ.V. de mabênê qralê Medan Kyaksar be Lidyayan yew ceng beno. No ceng hetê Erzingani de biyo.

Romanan ra dıma zi yew are zi leşkerê Mısılmananê Eraban kontrolê Erzıngani gırewto. Key ke Tırkan, Malazgirt de serra 1071ıne de İmperatoriya Bizansi meğlup kerdo, Erzıngan zi o tawan gırêdayiyê Tırkiya biyo. Peyderpey Mengucek, Selçuk, Eretna wahêrê sûka Erzingani benê. Serra 1243ıne de zi Moğolan u Selçukıcan ita de yew cengo gıran kenê. Nê ceng de Erzingan bınê payan de mendo, rıciyo, biyo xırabe.

Tewr peyniye de, serra 1473ıne de, İmperatoriya Usmanıcan Otlukbeli de (Cengê Têrcani) dewleta Aqqoyınan meğlup kenê, ney ra dıma zi Erzingan anciya gırêdayiyê İmperatoriya Usmanıcan beno. Serra 1502ıne de Sa İsmail merkezê xo ita de vırazeno. Key ke Cengê Çaldırani vini keno, anciya İmperatoriya Usmanıcan kontrolê itay gêno. Mabênê 1916-1918 leşkeranê Rusi kontolê na sûke gırewto. Serra 1918ıne de leşkeranê Tırki sûka Erzingani Rusan ra tepiya gêno.

Dewê Erzıngani