Din

Din, itıqad ya zi eqıdê baweriya insania. Çekuya "din"i İrankiyo Kıhan, Ewısta, "daena" ra yena; İrankiyo Miyanên, Pehlewi ya ki Partki ra kewta Erebki, reyna Erebki ra kewta Farski, Tırki u zıwananê binan. Din, raya isbatkerdışi ra nê, raya bawerkerdışi (inamkerdış) ra şono. Baweriya insani be yew ya zi zêde Homay ke merdum pê menay heyati ifade keno. Dinê gırdi serê dınya de İsewitiye, İslam, Budizm, Musewitiye mariyenê. İtıqadê kıtaban ra ğeyri yew zi itıqadê tebiiy estê. Tayê dinê tebiiyan u kıtaban ra ki kewtê têmiyan u senteze zi vıraşta.

Tayê dinan de kıtabê firazi

Tewrate, İncil u Qurane dinanê İbrahimi hirê kıtabê firazê. Qurane de Zebure zi zey yew kıtabo firaz yeno qebulkerdış. No kıtab Dawıdi rê ameyo. Na derheqe de ayeta Qurane vana: "Dawıdi rê zi ma Zebure dayê cı." (2) Menay Zebure "sehifa"ya. (3) Labelê her dı dinanê binan de Zebure zey yew kıtabo xoser niamo qebulkerdış. Zebure yew qısmê Tewrateyo. Tewrate Musay rê ameya u kıtabe Yehudiyana. İncil İsa rê ameyo u kıtabê Xıristiyanano. Qurane zi Mıhemmedi rê ameyo u kıtabê Mısılmanano. Nê hirê heme din u kıtabi, ê "semawi"yê, yanê din u kêtabê Heqiê. Homay yew u tek qebul kenê.

Merdım rey-rey yew kıtab çeng gırangi vêneno, labelê her gırang çiyo de newe tede vêneno, her gırang yewna netice cı ra veceno. No bıney zi dem u elaqe (interese) ra gırêdayeyo. Merdımi rê çı ke lazım bo, ey hinya rehet vêneno. Cuwa ver, wexto ke merdım nê kıtaban bıwano, tayê meseli zaf diqetê cı nêancenê. Hetê tarix, zıwan, kultur, edebiyat u folklori ra nê kêtabi cı rê zaf balkêş nêbenê. Tesiro ke nê kıtaban mıletan sero vıraşto hend mıhim nêbi. Merdım ke nê kıtaban seraser biwano, tayê çiyanê neweyan tede vêneno. Bilxesa Tewrate de. Ğelet ya zi raşt Tewrate de xeylê melumato tarixi esto. Medan u welatê Medan (Medya) sero zi xeylê melumat dano.

Bıngeyê nê hirê (ya zi çehar) kıtaban eslê xo Tewrate rayo. Çiyo ke nê kıtaban dero % 80 tarix, şecere u efsane (mitolociye u hêkate)yê. Efsane u hêkatê ke Tewrate de vaciyenê pêro be kılmiye İncil u Qurane de zi tekrar benê. Çiyo ke zêdêri İncil de, İsa mucizan mocneno ra mileti: "İsa nêweşan keno weş, merdan keno gani, pê yew leteyê nani ra hezarana merdıman keno mırd, kerre ra awıke veceno u tayê hediseyê tarixi ca gênê. Qurane de zi Mıhemmed mucizan mocneno ra insani. Qurane de tarixi ra behs benuo, herbê ke o wext biyê tede ca gênê. Bê ninan şertê İslami, ê imani, ferz u wacibi, prensibê komelki (cematki) u idari u çiyê wınayêni estê. Ninan ra wet merdım eşkeno vaco ke hem İncil de hem zi Qurane de % 80 çiyo ke Tewrate de vêreno, tekrar beno. Hetê efsanan, hêkatan, tarixan, mıntıqan, mıletan, bacar u medeniyetan ra nê kıtabi hema hema zey yewbinanê, yewbinan kenê temam. Hetta bênatey Tewrat u İncili de hetê itıqadi ra ferqo pil çıniyo, cuweka ekseriya nê her dı kıtabi zey yew kıtab hesebiyenê. Labelê bênatey nê kıtaban de zaf ferqi u tezati zi estê; ca-ca tarixi, namey, hedisey yewbinan nêtepışenê.

Tarixê kıtabanê mıqedesan çehar hezari serran ra vêreno. Nê wexti miyan de nê kıtaban ra zêdêr kıtabi nêameyê wendış. Kıtabê mıqedesi tarixê merdumiye u medeniyeti de yew cayo muhım gênê. Tarix de sewbina kıtaban hendê nê kıtaban itıqad u emelê merduman sero tesir nêkerdo. Nê kıtaban goreyê bawermendan (inamkerdoğan) insanan rê huzır u seadet ardo, heto bin ra zi biy sebebê herban, qetliaman u felaketan. Kıtabanê mıqedesan tarixê mıletan de zıwan, kultur, edebiyat, folklor u heyato komelki (cematki) sero zaf tesir kerdo.

Dinanê İbrahimi u binan de tayê peyğamberi

Bıvênên

Çımey

Dini (be İngilizki)
Din (be Tırki) Archived 2015-01-26 at the Wayback Machine