Cêniyan rê heqa reyi

Cêniyan rê heqa reyi, heqa ke cêniyan u camêrdan miyan de weçinıtışan de aqıtnayışê reydayışi darıta we. Heqa reydayışi ra tepiya cêniye zi heqa xo gırewta ke rey bıdo. Zemanê veri de riyê sistemê patriarki ra teyna camêrdi rey dayêne. Cêniyi semedê (seba, qandê) heqa rey dayışi gırewtene mucadele zaf kerdo. Heqa reydayışi sero mucadele heta seserra 1600ıne şıno hema mucadeleyo organizasyonal seserra 19ıne de veciyo. ^[1] Mucadele hısusên İngıltere (Britanya) u Dewletanê Yewbiyayeyan de (DAY) deha sıx biyo hama cêniyan raveri enê dewletan de heqa reyi nêgırewta yani enê dewletan tewr verên cêniyan rê heqa reyi nêşınasna. Zelanda Newiye ra (1893)^[2] tepeya, seserra 20ıne de Australya de (serra 1902) Finlanda de (serra 1906) u Norweç de (serra 1913) cêniyan weçinışanê nasyonalan de heqa reyê xo dayışi gırewta. İswec u DAY de zi tayê mıntıqan de weçinıtışanê lokalan de cêniyan rê heqa rey dayışi daya.

DAY de cêniyan rê hareketê heqa reyi be piya kerdışanê cêniyanê zey Lucretia Mott u Elizabeth Cady Stanton xo resna. Enê cêniyan vera kolekerdışi de mendê. Serra 1869ıne de semedê cêniyan rê heqa reyi vetene serdariya Stanton u Susan B. Anthonyi de Dezgehê Nasyonalio Cêniyan rê Heqa Reyi vıraziyayo. Fealiyetê enê organizasyonan serra 1920ıne de hedefê xo ra resao, cêniyan zaferê xo gırewto, heqa xo gırewta u hukmat cêniyan rê qanunê reyi veto.

Miyandê serranê 1914-36 de DAY (1920), Britanya (1918 u 1928), Yewiya Sovyetan (1917), Birmanya (ewro be namê Myanmari şınasiyeno; 1922), Ekvador (1929) u Tırkiye (1934) de, vist u heşt dewletanê dınya de cêniyan heqa reyê xo dayışi vısto ra destê xo. Cengê Cihaniê II. ra dıma Fransa, İtalya, Romanya, Yugoslawya u Çin zi kewtê miyanê enê dewletan. Miyandê vist (20) serri de amarê dewletê ke tede cêniyi wayirê heqa reyi biyê vêrdo ra se (100). Serra 1971ıne de İsviçre de, serra 1973yıne de Suriya de, serra 1976ıne de Liechtenstein de cêniyan heqa reyi gırewta.

Referansi

↑ "Cêniyan rê heqa reydayışi". Archived from the original on 2015-05-25. https://web.archive.org/web/20150525233115/http://eski.bianet.org/kadin/0044/manset12752.htm.
↑ "Cêniyan rê heqa weçinıtış u weçinıyayışi". Archived from the original on 2015-02-04. https://web.archive.org/web/20150204014811/http://www.rengarenkkirmizi.com/iS/Siyaset/Kadinlarin-SeCme-Ve-SeCilme-Hakkiyla-Ligili-YanliS-Bilgiler/1311.

[1] "Cêniyan rê heqa reydayışi". Archived from the original on 2015-05-25. https://web.archive.org/web/20150525233115/http://eski.bianet.org/kadin/0044/manset12752.htm.

[2] "Cêniyan rê heqa weçinıtış u weçinıyayışi". Archived from the original on 2015-02-04. https://web.archive.org/web/20150204014811/http://www.rengarenkkirmizi.com/iS/Siyaset/Kadinlarin-SeCme-Ve-SeCilme-Hakkiyla-Ligili-YanliS-Bilgiler/1311.

[1]

[2]