Zazakipediya:Delo

Kaya Deloy: Deloy rê bı Tırki vanê "Beştaş Oyünü" Kaya Deloy teniya keyneki xo miyan dı kay kenê. Kaya Deloy bı panc siyandê qılorınanê zey qıloxirıkana kay bena. Keynekê kı Delo kaykenê, hıma hıma ê inan hemenı ê panc siyê cı yê Deloy tım key cı dı peyda benê. Keyney (Çeyney) werdi yan zi resayey, heta-heta cıniyê bı emıri zi na kaya deloy kay kenê. Na kaya Deloy çıhar heme demseran (mewsiman) dı zi kay bena. Cı rê ne wext u ne zi cayo hend mühim lazım o. Koti beno wa wıja bo na kay yena kaykerdenı. Teniya o kı cı rê lazım o wexto vengo. Çı wext, wextê cı yo veng (Bêkar) bıbo u çı wext xo pê resnê, hıma nê panc siyanê xü, xo tunıkan ra vejenê, çog danê u kay kenê. Vanê nay zi biyara virdê wendoxandê, wendewanandê xo. Kaya Deloy jew merdım teniya zi, xü bı xü şeno na kay kaykero u wextê xo pa ravêrno. Dımerdımi benê, panc merdımi benê, des merdımi benê, çend benê wa hend bê piya na kay kaykenê. Amora merdıman ne mühima qandê kaykerdenda na kay.

Kaya Deloy bı no hesab a yena kaykerdenı: Ê kı kenê na kay kaykerê, ê pê kışta çog danê u roşenê. Qandê sıfte (veri) destpeykerdenı ya qırş degênê, ya yazı-türe erzenê, ya kapok erzenê, ya zewcı-fera beli kenê yan zi ê siyandê Deloy ra juwerı ju kena xo dest u ay xo pey dı destêdê xo miyan dı nımnena. A ya kı ay bıvino, a en sıfte dest bı kaykerdenı kena. A kı dest bı kay kena, a sıfte ê panc heme siyanê Deloy kena destêdê xo u inan pê ra vılla erzena erd. Erdo ê siyan miyan ra juwerı gêna. A siya kı gırota ay erzena hewa u heta kı a yena war u nêkewta na erd ra bena juna si ro, ay erd ra gêna destê xo dı tepşena u destê xo nana a siya kı eştıbi hewa ay ver u ay zi tepşena. Wexto kı a siyerı erd ra gêna, vanê a kı eşta hewa ay zi bı ê destê xo ya tepêşo u nêverdo a bıkewo erd. Eger nêşo ay u ayda erdi wırnan piya tepêşo. yan zi inan ra juwerı bıfino yan zi nêşo erd ra werzano, a kı kay kena a veşena. Wexto kı wırnan piya bıgiro, a kı erd ra gırota ay xo dest ra ronana u no fın qandê a binı siya destê xo erzena hewa u siya dıdını erd ra gêna. Bı no hesaba çıhar heme si bê veşnayenı erd ra gıroti tepey a, dest bı rêza turdê dıdını kena. Nê turdê jewirê vanê turê ju siyerı. Turdê ju siyerı tepey a dest bı turdê xo yê dısiyan kena. Qandê nê turi fına ê panc heme siyan kena destêdê xo u inan erzena erd. Eşti erd tepey a fına inan miyan ra ju si xo rê weçinena u ay gêna xo dest. A kı gırota xo dest ay erzena hewa u erd ra dısiyan piya hewadana u hewara a kı eşta hewa ay tepşena. Yanê hirê hemını derbê dı bê vıstenı vanê hewado, Eger inan ra juwerı bıfino fına veşena. Yanê turdê dıdını dı, dıdı erd ra hewadana, ju zi a kı erzena hewa ay. A kı destê cı dı bı aya benê hirê. No turê dıdı-dıdı hewadayenı zi temem kerd tepey, ravêrena rêza turdê hirını, hirê siyan. Qandê kaykerdenda ê turdê hirê siyan fına ê panc hemını kena xo dest u fınê ra hemını piya vıradana erd. Vıraday erd tepey a fına inan miyan ra ju si gêna u ay erzena hewa. Hendı kı a hewadı ra erd ra ju si gêna u hewara ay tepşena. A tepıştı tepeya ay xo dest ra ronana erd. Fına a siya destê xo erzena hewa u no fın zi ê hirê heme siyê kı erdo mendê, ê hirê hemını fınê ra ju derbı dı kena xo dest, hewadana u siya xo ya kı eştıbi hewa ay zi hewara tepşena. Eger inan ra ju cı dest ra bıkewo veşena. Bêvıstenı u veşanayenı turê hirê siyan kerd temam tepey a ravêrena rêza turdê çıhari, çıhar siyan piya gırotenı. Qandê kaykerdenda turdê çıhar siyan, panc heme siyan kena destêdê xo. Bahdo ê siyan miyan ra juwerı destê xo miyan ra erzena hewa u bı çapıkeya ê çıhar heme siyan pê sero ronana erd u a siya xo ya kı eştıbi hewa, ay hewa ra tepşena.

Tepıştı tepey a, ay fına erzena hewa u nofın bıçapıkeya bena ê çıhar heme siyandê erdi ro, derbê dı ê çıhar heme siyan piya hewadana u a siya kı eştıbi hewa, tewdê ê çıhar heme siyandê miyandê destê xo ya destê xo nana ay vera u ay zi hewara tepşena. No turdı zi siyê xo dest ra nêfino u bêveşanayenı ê turi zi temam kero, ravêrena rêza turdê panci. Qandê kaykerdenda turdê panci, gıştanê destê xo yê çepi, gışta pilı u a şehadet ardenı pê ra kena hera, serê ê wırnan ronana erd u bı inan a pırd u çımey pırdi vırazena. Vıraşt tepeya ê panc heme siyan, ê gıştan vero pê ra vılla erzena erd. Eşti erd tepey a ê panc siyan miyan ra juwerı weçinena u gêna xo dest. (Tabi a kı weçinena vanê ya a kı duri kewta a bo yan zi a kı do bı zehmeteya pa kay kaybıkero a bo, yanê a kı do cı rê mani bo u cı bıveşno a siyerı gêna kı ray cı ver abıyo u bışo bırehatey a kaya xo kaybıkero). Ê panc siyan ra ju gırotı tepey a, a kı a ya cı dı kaykena ay rê vana: " Juwerı xo rê beli kı" A ê çıhar siyan miyan ra juwerı xo rê kena beli (Tabi a kı do zor şıro zere ay xo rê inan miyan ra kena beli) Beli kerdı tepey a, a kı kay kena a siya destê xo erzena hewa u ju bı ju ê siyan bı erd ra kaşkerdena, mabêndê ê çımedê gıştandê xo ra kütê a kıştı kena u inan ê gıştan bın ra ravêrnena a kışta binı. Tabi wexto kı inan ravêrnena, vanê inan ra ju a siyakı a kı tey kaykena ay belikerdıbi ay ro nêgüno. Wexto kı ay ro güno veşena. Bêveşnayenı heme ravêrnay tepey a, no fın sıre yeno a siya kı a binı belikerdıbi a siyerı. Labırê vanê a siyerı ju derbı dı kütê zeri bıkero u a si ê siyandê binan ro nêgüno. A siya kı beli kerdıbi a siyerı bı ju derbı dı mabêndê ê çımedê gıştandê xo ra ravêrnena a kıştı. Eger a kışta binı dı a si ê siyandê binan ra juwerı ro güno veşena. Wexto kı ravêrno u ju si ro nêgüno, ê turê pancını zi qedinena u nobetı yena rêza turdê bahdoyêni. Çina dıha esto, wextê ravêrdenı dı a si tam nêravêro yan zi gıştandê ay bın dı bımano, na a siya destê xo dana a kı a ya tey kaykena ay. A zi a siyerı erzena hewa u a siya kı ay belikerdebi ay erd ra yan zi ay gıştan bın ra gêna. Wexto kı ju derbı dı ay bıgiro u a siya kı eştıbi hewa ay tepêşo, a kı kaykena ay veşnena u nobetı yena ay. Wexto kı nêşo derbê dı bıgiro a binı kaya xo domnena. Turê şeşını bı no hesaba yeno kaykerdenı. Turdê şeşını dı heme siyan kena jew destê xo, ê destê xo ra ê siyan erzena hewa u peyê destê xo nana vera kı, ê siyan peydê destê xo ya tepêşo. E ê panc heme siyanê xo erzena hewa u peyê destê xo nana ver u inan gêna peydê destê xo ser. Tabi dı a eştenı dı u peyê destê xo vernayenı dı heme ninê destê ay ser. (Qandê kı heme birê destê cı ser vanê bol zanayeyê kayda Delokerdenı bo, jewbi kes nêşeno hemını fınê ra biyaro peydê destê xo ser. Ey rê hüner lazım o, zey ê kayandê binan). A eştenı dı taydê cı kewnê erd. Çend kewnê wa bıkewê, vanê juwerı vêşêri peydê destê ay sero bımanê. Eger juwerı vêşêri peydê destê cı sero nêmano fına veşena u a binı dest bı kayda xo kena. Ê kı peydê destê cı sero mendê, no fın inan peydê destê xo sera bı ê destê xo ya erzena hewa, bı çapıkey a ê destê xo çerx kena veri ser u ê siyanê xo hewara verdê destê xo ser tepşena. (Vanê ez nay zi biyara virdê şıma, na kay dı dıdesti karardenı men o. Kamci destiya kay kena vanê tım ê destê xo kar biyaro). Dı a eştena peydê destê xo dı, wexto kı siyê bıkewo fına veşena. Peydê destê xo ya çend si eştê hewa vanê inan hemını verdê destê xo ya hewara tepêşo, jewbi kaya cı nêşına ser u veşena. Wexto kı ê siyê kı peydê destê xo ra eştê hewa u verdê destê xo ya tepıştê u nêveşaya, amora ê siyan çenda se hendı qalanê xo kena a enbazda xo yo. Eger turê xo yê şeşını zi temam kero u nêveşo, no fın fına sıftera dest peykena u kaya xo ramena. Hetan kı nêveşo vanê tım a kay bıkero. Wexto kı veşena a kı aya tey kay kena, a dest bı kay kena, a veşena juna destpey kena. Bı no hesab a turê xo yê kaykerdenı çerxkenê. Bı no hesab a kaya Deloy kay bena u ramena. Wext beno hirê-çıhar seati na kay kaykenê u wextê xo yê vengi bı no hesab a kenê pırr u ravêrnenê.

Tabi na kaya ma zi ewro, hıma hıma aya kena vıni bo u tarixi miyan kewo. Qandê coy wezifey ma yo en gırd (gırs) o yo kı ma destanê xo rew tepşê, nê çiyanê xo bınuşnê kı vira nêşırê, vıni nêbê u heta eşır u neşır bımanê u bıramê. Ez dı nê kültür, nê kayan u nê folklori miyan dı gırd biya. Hewna ê çiyan ra tay çi zey ewroy mı çıman vera perenê, labırê destê xo hetê cı ya derg kena nêkena nêşena tepêşa. Taydê cı zi estê, mı vira şiyê, sero fıkırêna, nêfıkırêna nêşena inan biyara xo viri, xo aqıl. Wexto kı ez nê çiyanê xo cayê dı wanena, yan zi jewi ra aşnawena u goştarey kena peri çınêbenê ez pa bıpera. Kêfan ver nêzana se bıkera, se nêkera. Nê çi kêf u şênayey danê gandê mı, zerida mı u mı pa degênê. Qandê coy zi nuşnayena cı zahf cesaret dana mı u zeriya mı pa kena honıkı. Qay wına nêbiyayê mı zi hend qimet nêdayê ninan u nê nênuşnayê. Ez do zi zey tay-taynan bışiyayê zewbi kêfan u peran dımı kewtê. Xeyr Ellay kı nê estê u ê kı ez o tay bo zi zana, xo rê nuşnena u pa kêfweşeya xo degêna. Ma heme zanê ewro tekniki kayê kompitoran, datayan, makinan, qaxıdan u herwına vetê u şaro bı inana kay keno. Labırê vanê ma na juwerı bızanê, nê kayê verêni zi parçeyêdê kültürdê mayo. Qandê coy kay nêbê zi, wertera werzê zi vanê birê nuşnayenı.

Nuştoğ: Koyo Berz