Zazakipediya:Zazakiyê Fonetikio Standard
Xıl de be pusula
Xıl de cıgeyrayışi
Partki u Farskiyo Miyanên İsay ra 400 serri tepiya qese biyêne. Ewıstki çağe İrankiyo Khan de, İsay ra 300 serri raver nuşiyay bi. Meqaley Standardê çekuyanê ğeriban zi esto.
a / o, u
- Oricinalê nê çekuyan be a nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo o ya zi u.
- Zazaki de qesey zıwan ya zi juwan, hetê koki (rıstımi) ra Ewısta (Avesta) de hizū-, Hindkiyo Khan (Sanskrit) de jihvā- जिह्वा (bıwane: cihwā) Partki de izβān, Farskiyo Miyanên de izwān, uzwān biyo. Kurdki zıman, Farski zebān زَبان, Paşto žiba, Osetki äwzág vanê. Hindewropakiyo-Proto de dnghwa- Hind-Iranki de biyo cihwā-, bade İranki de biyo z. Yani Zazaki de vengê j'y khanêro u varyantey juwan tewr oricinal mendo.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
amayen, umeyen, omeyen, ameyen | ameyen | farskiyo miyanên: āmeten | ![]() |
amnan, amnon, amnun, omnan | amnan | ewıstki: hemē-, hāmin | ![]() |
amar, amor, humare | amar | ewıstki: āmār | ![]() |
ancıten, anten, onten, unten | anten | farskiyo miyanên: āhenciten | ![]() |
asan, ason, asun | asan | farskiyo miyanên: āsān | ![]() |
ban, bon | ban | farskiyo miyanên: bān | ![]() |
gani, guni | gani | partki: gewānīg | ![]() |
dındon, dındun, dıdan, dızan, dızon, dudon | dından | farskiyo miyanên: dendān | ![]() |
dun, dunu, dano, dono | dano | ewıstki: dā- | ![]() |
kum, kam, kom | kam | ewıstki: ke- | ![]() |
maneno, muneno, moneno | maneno | farskiyo miyanên: mān- | ![]() |
mar, mor | mar | ewıstki: meiryā | ![]() |
mase, mose | mase | partki: māsyāg | ![]() |
mast, most | mast | farskiyo miyanên: māst | ![]() |
meyman, meymon | meyman | farskiyo miyanên: mēhmān | ![]() |
miyan, miyon | miyan | farskiyo miyanên: miyān | ![]() |
nom, num, name | name | ewıstki: nāmen | ![]() |
nan, non, nun | nan | farskiyo miyanên: nān | ![]() |
phanc, phanj, phanz, phoj, phonc, phonj, phonz, phunc | phanc | ewıstki: pençe | ![]() |
unu, uno, ano | ano | farskiyo khan: āber- | ![]() |
varan, varon, varun | varan | farskiyo miyanên: vārān | ![]() |
waneno, wuneno | waneno | farskiyo miyanên: xwān- | ![]() |
zaf, zav, zehf, zof | zaf | ![]() | |
zama, zuma | zama | ewıstki: zāmāter | ![]() |
zaneno, zoneno, zuneno | zaneno | ewıstki: zān- | ![]() |
zımıston, zımıstun, zımıstan | zımıstan | farskiyo miyanên: zemistān | ![]() |
jian, jion, juwan, juyan, jüan, zan, zıwan, zıwon, zıwun, zon, zun, zuwan, zuwon, zuwun | zıwan | farskiyo miyanên: izwān | ![]() |
b / v, w, y, m
- Oricinalê nê çekuyan be b nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo v ya zi w.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
baba, bava | baba | farskiyo miyanên: pāpek | ![]() |
babo, bavo, bawo | babo | farskiyo miyanên: pāpek | ![]() |
be, bı, ebe, ebı, eve, ve | be | ewıstki: peiti | ![]() |
albaz, alboz, alvaz, alvoz, aval, haval, heval, embaz | embaz | farskiyo miyanên: hem + bāz- | ![]() |
jumini, jubini, juvini, yewbini, zubini | yewbini | partki: êw + bıd | ![]() |
thaba, theba, thawa, thoye, thoa | ![]() | ||
be, ve, bı, ıb, bo, vo, bo, bu, bono, buno, beno | weş be, weş bo, weş beno | ewıstki: bev- | ![]() |
c / j, z
- Oricinalê nê çekuyan be c nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo j ya zi z.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
aca, aja, awca, awza, ayca, uca, uja | uca | ![]() | |
dec, dej, dez | dec | farskiyo miyanên: deç- | ![]() |
ercan, ercun, erjan, erzan | ercan | ewıstki: erēc-, farskiyo miyanên: erzān | ![]() |
lac, laj, laz | lac | ![]() | |
lacek, lajek, lazek | lacek | ![]() | |
locıne, lojıne, lozıne | locıne | ![]() | |
mocnayen, mojnayen | mocnayen | ![]() | |
poceno, pozeno, pewjeno, pewceno | pewceno, pewtene | ewıstki: peç- | ![]() |
roc, roj, roz, ruaj, ruec | roc | ewıstki: reōç- | ![]() |
roce, roj, roje, roze, ruac, ruec, ruej | roce m | ewıstki: reōç- | ![]() |
roce, roje, roze, ruece, ruecı, ruejı | roce n | ewıstki: reōç- | ![]() |
tiji, tici | tici | ![]() | |
vace, vaze, vaje, vun, vono, vano | vace, vano | ewıstki: vāç- | ![]() |
d / s
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
gırs, gırd | gırd | ![]() |
e / a, ay, ha, he, ı, i, o, ê, u
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
aste, oste, este | este | ewıstki: est- | ![]() |
astor, astuer, estoar, estor | estor | farskiyo miyanên: stōr, Ewıstki: steōre- | ![]() |
bore, bure, bıwere, bıwe, wono, weno, wunu | bıwere, weno | partki: wxer- | ![]() |
bono, buno, beno | beno | ewıstki: ber- | ![]() |
ceniye, cêniye, ciniye | ceniye | ewıstki: ceni- | ![]() |
çand, çond, çend | çend | ewıstki: çvent- | ![]() |
de(r), dı, -ıd (nımune: dersim de, dew de) | de(r) | farskiyo miyanên: der | ![]() |
hazar, hezar, henzar | hezar | farskiyo miyanên: hezār | ![]() |
hata, heta | ![]() | ||
ki, kı, ke | ke | ewıstki: ke- | ![]() |
bıke, bıkı, kon, kun, keno, bıkıru, bıkero | bıke, keno, bıkero | ewıstki: ker- | ![]() |
nezdi, nızdi, nejdi | nezdi | ewıstki: nezde- | ![]() |
newe, newi | newe | ewıstki: neve- | ![]() |
phaşti, phayşti, pheşti, phışti, phoşti | pheşti | sanskrit: pṛşta | ![]() |
sar, ser | ser | farskiyo miyanên: ser | ![]() |
usar, wısar, wusar, wesar | wesar | ewıstki: upe- + serde- | ![]() |
veciyaene, vıciyaene, vejiyaene | veciyaene | ![]() |
e / h-
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
egmên, egmin, hegmên, hemgin | egmên | farskiyo miyanên: engpēn | ![]() |
eya, heya, ya, e | eya | ewıstki: yā | ![]() |
ew / aw, e, a, o, ow, u, o, ü
- Rıstemê reqem yew reseno İrankiyo Khan, Ewıstki de aêuua-, Partki u farskiyo miyanên de êw.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
çares, çawres çewres | çewres | partki: çeferst | ![]() |
gırewten, gıroten, gırowten, gureten, guroten | gırewten | ewıstki: greb- | ![]() |
hewn, hon | hewn | ewıstki: hvefn- | ![]() |
hona, hewna | hewna | farskiyo miyanên: ahenūz | ![]() |
hewr, hor | hewr | ewıstki: ewr- | ![]() |
hawt, hewt, hot, howt | hewt | ewıstki: hepte | ![]() |
hol, hewl | hewl | ![]() | |
kewten, koten, kuten, kuye, kewe kuno, keweno | kewten, kewe, keweno | ![]() | |
tor, tewr | tewr | ![]() | |
vare, vewrı, vore | vewre | ewıstki: vefr- | ![]() |
jew, jo, ju, jü, yew, yo, yü, zew, zu, zü | yew | partki: êw | ![]() |
ey / ê
- Rıstemê keynek resena hindo-irankiyo khan kanyā.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
çêver, çêwer, keyber, kêver | keyber | kete- + partki: ber | ![]() |
çeye, çê, keye | keye | ewıstki: kete- | ![]() |
çêna, keyna, kêna | keyna | kenyā- | ![]() |
çêneke, keynekı, kênek, kêneke | keynek | ewıstki: keinikā- | ![]() |
teysan, teyşan, têsan, têşan | teyşan | ewıstki: terşne- | ![]() |
veysan, veyşan, vêsan, vêşan | veyşan | ![]() |
ê / i, ı, ö
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
asmin, asmên | asmên | ewıstki: esmen- | ![]() |
bi, bê | bê | ewıstki: bāit- | ![]() |
nim, nême | nême | farskiyo miyanên: nēm | ![]() |
pöro, pêro | pêro | ![]() | |
senin, sınên, senên | senên | ![]() | |
vineno, vêneno | vêneno | ewıstki: veēn- | ![]() |
g / c
- Oricinalê nê çekuyan be g nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo c.
- Vengê ıy ūya ewıstkiye nezdiyêro.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
dıcani, dıgani | ![]() | ||
can, gan | farskiyo miyanên: cān | ![]() | |
cêno, gêno, bıgê, bıcê, bıcêro, bıgêro | gêno, bıgê, bıgêro | ewıstki: greb- | ![]() |
cêraen, geyraen | geyraen | farskiyo miyanên: gertīten | ![]() |
ci, gı, gi | gı | ewıstki: gū- | ![]() |
h / y
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
wahêr, wahar, wahir, wayir | ![]() |
ı / i, u
- Oricinalê nê çekuyan be ı nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo i.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
camêrd, cıwamêrd | cıwamêrd | farskiyo miyanên: cuwān + mert | ![]() |
cuyayen, cıwiyayen | cıwiyayen | ewıstki: cīv- | ![]() |
gırê, gire | gırê | ![]() | |
kır, kir | kır | ![]() |
i / ê, ı
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|
j / c, z
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
aspıcı, aspıje, aspıze, espıce, espıcı, espıci, espıje | espıje | ewıstki: spiş | ![]() |
eskıcı, eskıje, eskıjı, eskıze, eşkıjı | eskıje | farskiyo miyanên: keşmek | ![]() |
cüce, jüje | jüje | ewıstki: dujeke-, farskiyo miyanên: zūzek | ![]() |
k / ç, g
- Oricinalê nê çekuyan be k nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo ç.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
çêver, çêwer, keyber, kêver | keyber | ewıstki: kete- + partki: ber | ![]() |
çeye, çê, keye | keye | ewıstki: kete- | ![]() |
çêna, keyna, kêna | keyna | ewıstki: kenyā- | ![]() |
çêneke, keynekı, kênek, kêneke | keynek | ewıstki: keinikā- | ![]() |
eke-, eg-, -ke, -'g | eke-, -ke | farskiyo khan: heker- | ![]() |
m / b, v
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
berbaen, bervaen, bermaen | bermaen | partki: bermāden | ![]() |
o / u, ue
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
rueten, roten | roten | farskiyo miyanên: frōxten | ![]() |
gun, goni | goni | ewıstki: vohuni, partki: gōxen | ![]() |
kue, ko | ko | farskiyo miyanên: kōf | ![]() |
r / l
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
mırçık, mılçık | ![]() | ||
morcela, mıloçıke, merjuelı, muerceli, murzolık, mıjloli | morcela | farskiyo miyanên: mōr- | ![]() |
s / ş
- Oricinalê nê çekuyan be s nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo ş.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
sanıke, estanık, esanık, şanıke | esanık | farskiyo miyanên: efsāy-, efsūn, efsūden | ![]() |
sêm, sim, şêm | sêm | farskiyo miyanên: esēm | ![]() |
sêne, şêne | sêne | ![]() | |
siya, şiya, şa | siya | farskiyo miyanên: siyāk | ![]() |
sıliye, şiliye | sıliye | ![]() |
ş / s
- Oricinalê nê çekuyan be ş nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo s.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
asme, aşmi | aşmi | ![]() | |
emso, emşo, eşmo | emşo | ewıstki: im- + xşep- | ![]() |
gos, goş | goş | ewıstki: geoş- | ![]() |
hes, heş | heş | ewıstki: erēş- | ![]() |
husk, huşk | huşk | ewıstki: huşk- | ![]() |
sami, şami | şami | farskiyo miyanên: şām | ![]() |
san, son, şan, şun | şan | ewıstki: xşefn- | ![]() |
sane, sane | şane | farskiyo miyanên: şānek | ![]() |
sar, şar | şar | partki: şehr | ![]() |
ses, şeş | şeş | ewıstki: xşveş- | ![]() |
sewe, şew, şewı | şew | ewıstki: xşep- | ![]() |
serm, şerm | şerm | ewıstki: fşerem- | ![]() |
sımıten, şımıten | şımıten | ewıstki: şām- | ![]() |
sıt, şıt | şıt | ewıstki: xşvipt- | ![]() |
so!, şo!, şu!, sono, şıno, şeno, şono, şêro, şıro, şuro, şoro | şo!, o şono, o şoro | farskiyo khan: şiyev- | ![]() |
teysan, teyşan, teyşun, têsan, têşan | teyşan | ewıstki: terşne- | ![]() |
vas, vaş | vaş | ![]() | |
veysan, veyşan, veyşun, vêsan, vêşan | veyşan | ![]() | |
wes, weş | weş | partki: wxeş | ![]() |
şt / st
- Oricinalê nê çekuyan be şt nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo st.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
gost, goşt | goşt | ewıstki: gāuş- | ![]() |
kısten, kışten, kisten | kışten | ewıstki: keoş- | ![]() |
nusten, nuşten | nuşten | farskiyo khan: nipiş- | ![]() |
rast, raşt | raşt | partki: rāşt | ![]() |
ronisten, ronişten | ronişten | ewıstki: niş- | ![]() |
vist, vişt | vişt | ![]() | |
vırasten, vıraşten | vıraşten | partki: virāşten | ![]() |
wasten, waşten | waşten | partki: wxāşten | ![]() |
u / ı, o, ü
- Oricinalê nê çekuyan be u nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo ı.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
merdım, merdum, mordem, murdem | merdum | farskiyo miyanên: mertum | ![]() |
musayen, mısayen, musnayen, mısnayen | musayen, musnayen | farskiyo miyanên: āmōç- | ![]() |
ron, run, ruwen | ruwen | farskiyo miyanên: rōken | ![]() |
şuwıten, şuten, şüten, şıten | şuten | farskiyo miyanên: şusten | ![]() |
ü / u
- Hetê tarixi ra u u ü yew niyê. "u" u'yo kılmek ra, "ü/û" zi û'yo derg ra yeno. Labelê (feqat) Alfabey Zazaki de herfa ûye çıniya.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
du, dü | dü | farskiyo miyanên: dūt | ![]() |
duri, düri | düri | ewıstki: dūre- | ![]() |
zur, zuri, zür | zür | farskiyo miyanên: zūr | ![]() |
v / b
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
beran, vesn, vosn, veşn | veşn | ewıstki: verşni- | ![]() |
w / y, h
- Vengê wy my rê nezdiyêro
- Vengê w by ya zi py rê, yani orcinali rê nezdiyêro
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
lüye, lüwe, lu | lüwe | farskiyo miyanên: rōbās, sanskrit: lopāke- | ![]() |
ewro, eyro | ewro | ewıstki: im- + reōç- | ![]() |
heni, wıni | wıni | ![]() |
x / h, xu
- h oricinali rê tewr nezdiyo. Zazaki de gorê resaena tarixi gani zey Goranki de we bıbiyêne, labelê çıniyo. No veng hwa Irankiyê khane ra yeno u Hindewropakiyo-Proto de sw biyo. Goranki de hewni rê zi werm vaciyeno. Zazaki tiya hya irankiyê khane nêvurniyo, vengê xy etkiyê Farski u Kurdkiyo. Mesala hewn - İrankiyo Khan de hvefne - Kurdki de xewno. .
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
ho, hu, xo, xu, xuı | ho | ewıstkiyo khan: hvet | ![]() |
z / c, j, s, k
Tiya çekuyê be vengê zy tewr oricinalê.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
vıraze, vırace, vıraje | vıraze | partki: virāz- | ![]() |
jê, zey, zê, sey | zey | ![]() | |
ji, zi, ki | zi | ewıstki: -çit | ![]() |
wurze, urze, hurce | wurze | ![]() |
çekuyê bini
- Maney çūni Farski de senêno, yani çı niyo. Zazaki de çekuya çıkey herfa nye kerde vindi.
Varyantê çekuye | Çekuya standarde | Eslê çekuye | Netice |
---|---|---|---|
awreş, harguş | harguş | ewıstki: xer- + geoş- | ![]() |
endi, heyni, edi | endi | ![]() | |
esmer, emser | emser | ewıstki: im- + sered- | ![]() |
ita, itya, tiya | tiya | ![]() | |
nıka, ınka | ![]() | ||
va, vat (mane: söyledi) | vat | partki: vāxt- | ![]() |
çıke, çunke | çunke | farskiyo miyanên: çigūn + ewıstki: ke- | ![]() |
çino, cıniyo | çıniyo | ![]() | |
çıqa, çıqas | çıqas | ![]() | |
qe, qet | qet | ![]() | |
rakerden, yakerden, akerden, rabırnayen, yabırnayen, abırnayen | akerden, abırnayen | ![]() | |
nas kerden, şınasnayen, nas keno, şınasneno | şınasnayen, şınasneno | farskiyo khan: xşnās- | ![]() |
vini, vindi | ![]() |
Bıvênên / qayt ke
- Zazakiyê Wikipediao Standard
- Zazakiyê Gramerio Standard
- Zazaki de çekuyê ğeribi
- Standardê çekuyanê ğeriban
Çımey
- http://www.etymonline.com/index.php
- Paul Horn, Grundriss der persischen Etymologie
- http://www.nisanyansozluk.com
- Ludwig Paul: The position of Zazaki among the westiranian languages
- http://en.wiktionary.org/wiki
- Zülfü Selcan, Grammatik der Zaza-Sprache