Zazakipediya:Zazakiyê Fonetikio Standard

Partki u Farskiyo Miyanên İsay ra 400 serri tepiya qese biyêne. Ewıstki çağe İrankiyo Khan de, İsay ra 300 serri raver nuşiyay bi. Meqaley Standardê çekuyanê ğeriban zi esto.

a / o, u

• Oricinalê nê çekuyan be a nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo o ya zi u.
• Zazaki de qesey zıwan ya zi juwan, hetê koki (rıstımi) ra Ewısta (Avesta) de hizū-, Hindkiyo Khan (Sanskrit) de jihvā- जिह्वा (bıwane: cihwā) Partki de izβān, Farskiyo Miyanên de izwān, uzwān biyo. Kurdki zıman, Farski zebān زَبان, Paşto žiba, Osetki äwzág vanê. Hindewropakiyo-Proto de dnghwa- Hind-Iranki de biyo cihwā-, bade İranki de biyo z. Yani Zazaki de vengê j'y khanêro u varyantey juwan tewr oricinal mendo.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
amayen, umeyen, omeyen, ameyen	ameyen	farskiyo miyanên: āmeten	Temam
amnan, amnon, amnun, omnan	amnan	ewıstki: hemē-, hāmin	Temam
amar, amor, humare	amar	ewıstki: āmār	Temam
ancıten, anten, onten, unten	anten	farskiyo miyanên: āhenciten	Temam
asan, ason, asun	asan	farskiyo miyanên: āsān	Temam
ban, bon	ban	farskiyo miyanên: bān	Temam
gani, guni	gani	partki: gewānīg	Temam
dındon, dındun, dıdan, dızan, dızon, dudon	dından	farskiyo miyanên: dendān	Temam
dun, dunu, dano, dono	dano	ewıstki: dā-	Temam
kum, kam, kom	kam	ewıstki: ke-	Temam
maneno, muneno, moneno	maneno	farskiyo miyanên: mān-	Temam
mar, mor	mar	ewıstki: meiryā	Temam
mase, mose	mase	partki: māsyāg	Temam
mast, most	mast	farskiyo miyanên: māst	Temam
meyman, meymon	meyman	farskiyo miyanên: mēhmān	Temam
miyan, miyon	miyan	farskiyo miyanên: miyān	Temam
nom, num, name	name	ewıstki: nāmen	Temam
nan, non, nun	nan	farskiyo miyanên: nān	Temam
phanc, phanj, phanz, phoj, phonc, phonj, phonz, phunc	phanc	ewıstki: pençe	Temam
unu, uno, ano	ano	farskiyo khan: āber-	Temam
varan, varon, varun	varan	farskiyo miyanên: vārān	Temam
waneno, wuneno	waneno	farskiyo miyanên: xwān-	Temam
zaf, zav, zehf, zof	zaf		Temam
zama, zuma	zama	ewıstki: zāmāter	Temam
zaneno, zoneno, zuneno	zaneno	ewıstki: zān-	Temam
zımıston, zımıstun, zımıstan	zımıstan	farskiyo miyanên: zemistān	Temam
jian, jion, juwan, juyan, jüan, zan, zıwan, zıwon, zıwun, zon, zun, zuwan, zuwon, zuwun	zıwan	farskiyo miyanên: izwān	Temam

b / v, w, y, m

• Oricinalê nê çekuyan be b nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo v ya zi w.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
baba, bava	baba	farskiyo miyanên: pāpek	Temam
babo, bavo, bawo	babo	farskiyo miyanên: pāpek	Temam
be, bı, ebe, ebı, eve, ve	be	ewıstki: peiti	Temam
albaz, alboz, alvaz, alvoz, aval, haval, heval, embaz	embaz	farskiyo miyanên: hem + bāz-	Temam
jumini, jubini, juvini, yewbini, zubini	yewbini	partki: êw + bıd	Temam
thaba, theba, thawa, thoye, thoa
be, ve, bı, ıb, bo, vo, bo, bu, bono, buno, beno	weş be, weş bo, weş beno	ewıstki: bev-	Temam

c / j, z

• Oricinalê nê çekuyan be c nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo j ya zi z.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
aca, aja, awca, awza, ayca, uca, uja	uca		Temam
dec, dej, dez	dec	farskiyo miyanên: deç-	Temam
ercan, ercun, erjan, erzan	ercan	ewıstki: erēc-, farskiyo miyanên: erzān	Temam
lac, laj, laz	lac		Temam
lacek, lajek, lazek	lacek		Temam
locıne, lojıne, lozıne	locıne		Temam
mocnayen, mojnayen	mocnayen		Temam
poceno, pozeno, pewjeno, pewceno	pewceno, pewtene	ewıstki: peç-	Temam
roc, roj, roz, ruaj, ruec	roc	ewıstki: reōç-	Temam
roce, roj, roje, roze, ruac, ruec, ruej	roce m	ewıstki: reōç-	Temam
roce, roje, roze, ruece, ruecı, ruejı	roce n	ewıstki: reōç-	Temam
tiji, tici	tici		Temam
vace, vaze, vaje, vun, vono, vano	vace, vano	ewıstki: vāç-	Temam

d / s

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
gırs, gırd	gırd		Temam

e / a, ay, ha, he, ı, i, o, ê, u

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
aste, oste, este	este	ewıstki: est-	Temam
astor, astuer, estoar, estor	estor	farskiyo miyanên: stōr, Ewıstki: steōre-	Temam
bore, bure, bıwere, bıwe, wono, weno, wunu	bıwere, weno	partki: wxer-	Temam
bono, buno, beno	beno	ewıstki: ber-	Temam
ceniye, cêniye, ciniye	ceniye	ewıstki: ceni-	Temam
çand, çond, çend	çend	ewıstki: çvent-	Temam
de(r), dı, -ıd (nımune: dersim de, dew de)	de(r)	farskiyo miyanên: der	Temam
hazar, hezar, henzar	hezar	farskiyo miyanên: hezār	Temam
hata, heta
ki, kı, ke	ke	ewıstki: ke-	Temam
bıke, bıkı, kon, kun, keno, bıkıru, bıkero	bıke, keno, bıkero	ewıstki: ker-	Temam
nezdi, nızdi, nejdi	nezdi	ewıstki: nezde-	Temam
newe, newi	newe	ewıstki: neve-	Temam
phaşti, phayşti, pheşti, phışti, phoşti	pheşti	sanskrit: pṛşta	Temam
sar, ser	ser	farskiyo miyanên: ser	Temam
usar, wısar, wusar, wesar	wesar	ewıstki: upe- + serde-	Temam
veciyaene, vıciyaene, vejiyaene	veciyaene		Temam

e / h-

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
egmên, egmin, hegmên, hemgin	egmên	farskiyo miyanên: engpēn	Temam
eya, heya, ya, e	eya	ewıstki: yā	Temam

ew / aw, e, a, o, ow, u, o, ü

• Rıstemê reqem yew reseno İrankiyo Khan, Ewıstki de aêuua-, Partki u farskiyo miyanên de êw.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
çares, çawres çewres	çewres	partki: çeferst	Temam
gırewten, gıroten, gırowten, gureten, guroten	gırewten	ewıstki: greb-	Temam
hewn, hon	hewn	ewıstki: hvefn-	Temam
hona, hewna	hewna	farskiyo miyanên: ahenūz	Temam
hewr, hor	hewr	ewıstki: ewr-	Temam
hawt, hewt, hot, howt	hewt	ewıstki: hepte	Temam
hol, hewl	hewl		Temam
kewten, koten, kuten, kuye, kewe kuno, keweno	kewten, kewe, keweno		Temam
tor, tewr	tewr		Temam
vare, vewrı, vore	vewre	ewıstki: vefr-	Temam
jew, jo, ju, jü, yew, yo, yü, zew, zu, zü	yew	partki: êw	Temam

ey / ê

• Rıstemê keynek resena hindo-irankiyo khan kanyā.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
çêver, çêwer, keyber, kêver	keyber	kete- + partki: ber	Temam
çeye, çê, keye	keye	ewıstki: kete-	Temam
çêna, keyna, kêna	keyna	kenyā-	Temam
çêneke, keynekı, kênek, kêneke	keynek	ewıstki: keinikā-	Temam
teysan, teyşan, têsan, têşan	teyşan	ewıstki: terşne-	Temam
veysan, veyşan, vêsan, vêşan	veyşan		Temam

ê / i, ı, ö

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
asmin, asmên	asmên	ewıstki: esmen-	Temam
bi, bê	bê	ewıstki: bāit-	Temam
nim, nême	nême	farskiyo miyanên: nēm	Temam
pöro, pêro	pêro		Temam
senin, sınên, senên	senên		Temam
vineno, vêneno	vêneno	ewıstki: veēn-	Temam

g / c

• Oricinalê nê çekuyan be g nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo c.
• Vengê ıy ūya ewıstkiye nezdiyêro.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
dıcani, dıgani
can, gan		farskiyo miyanên: cān
cêno, gêno, bıgê, bıcê, bıcêro, bıgêro	gêno, bıgê, bıgêro	ewıstki: greb-	Temam
cêraen, geyraen	geyraen	farskiyo miyanên: gertīten	Temam
ci, gı, gi	gı	ewıstki: gū-	Temam

h / y

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
wahêr, wahar, wahir, wayir

ı / i, u

• Oricinalê nê çekuyan be ı nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo i.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
camêrd, cıwamêrd	cıwamêrd	farskiyo miyanên: cuwān + mert	Temam
cuyayen, cıwiyayen	cıwiyayen	ewıstki: cīv-	Temam
gırê, gire	gırê		Temam
kır, kir	kır		Temam

i / ê, ı

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice

j / c, z

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
aspıcı, aspıje, aspıze, espıce, espıcı, espıci, espıje	espıje	ewıstki: spiş	Temam
eskıcı, eskıje, eskıjı, eskıze, eşkıjı	eskıje	farskiyo miyanên: keşmek	Temam
cüce, jüje	jüje	ewıstki: dujeke-, farskiyo miyanên: zūzek	Temam

k / ç, g

• Oricinalê nê çekuyan be k nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo ç.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
çêver, çêwer, keyber, kêver	keyber	ewıstki: kete- + partki: ber	Temam
çeye, çê, keye	keye	ewıstki: kete-	Temam
çêna, keyna, kêna	keyna	ewıstki: kenyā-	Temam
çêneke, keynekı, kênek, kêneke	keynek	ewıstki: keinikā-	Temam
eke-, eg-, -ke, -'g	eke-, -ke	farskiyo khan: heker-	Temam

m / b, v

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
berbaen, bervaen, bermaen	bermaen	partki: bermāden	Temam

o / u, ue

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
rueten, roten	roten	farskiyo miyanên: frōxten	Temam
gun, goni	goni	ewıstki: vohuni, partki: gōxen	Temam
kue, ko	ko	farskiyo miyanên: kōf	Temam

r / l

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
mırçık, mılçık
morcela, mıloçıke, merjuelı, muerceli, murzolık, mıjloli	morcela	farskiyo miyanên: mōr-	Temam

s / ş

• Oricinalê nê çekuyan be s nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo ş.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
sanıke, estanık, esanık, şanıke	esanık	farskiyo miyanên: efsāy-, efsūn, efsūden	Temam
sêm, sim, şêm	sêm	farskiyo miyanên: esēm	Temam
sêne, şêne	sêne		Temam
siya, şiya, şa	siya	farskiyo miyanên: siyāk	Temam
sıliye, şiliye	sıliye		Temam

ş / s

• Oricinalê nê çekuyan be ş nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo s.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
asme, aşmi	aşmi		Temam
emso, emşo, eşmo	emşo	ewıstki: im- + xşep-	Temam
gos, goş	goş	ewıstki: geoş-	Temam
hes, heş	heş	ewıstki: erēş-	Temam
husk, huşk	huşk	ewıstki: huşk-	Temam
sami, şami	şami	farskiyo miyanên: şām	Temam
san, son, şan, şun	şan	ewıstki: xşefn-	Temam
sane, sane	şane	farskiyo miyanên: şānek	Temam
sar, şar	şar	partki: şehr	Temam
ses, şeş	şeş	ewıstki: xşveş-	Temam
sewe, şew, şewı	şew	ewıstki: xşep-	Temam
serm, şerm	şerm	ewıstki: fşerem-	Temam
sımıten, şımıten	şımıten	ewıstki: şām-	Temam
sıt, şıt	şıt	ewıstki: xşvipt-	Temam
so!, şo!, şu!, sono, şıno, şeno, şono, şêro, şıro, şuro, şoro	şo!, o şono, o şoro	farskiyo khan: şiyev-	Temam
teysan, teyşan, teyşun, têsan, têşan	teyşan	ewıstki: terşne-	Temam
vas, vaş	vaş		Temam
veysan, veyşan, veyşun, vêsan, vêşan	veyşan		Temam
wes, weş	weş	partki: wxeş	Temam

şt / st

• Oricinalê nê çekuyan be şt nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo st.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
gost, goşt	goşt	ewıstki: gāuş-	Temam
kısten, kışten, kisten	kışten	ewıstki: keoş-	Temam
nusten, nuşten	nuşten	farskiyo khan: nipiş-	Temam
rast, raşt	raşt	partki: rāşt	Temam
ronisten, ronişten	ronişten	ewıstki: niş-	Temam
vist, vişt	vişt		Temam
vırasten, vıraşten	vıraşten	partki: virāşten	Temam
wasten, waşten	waşten	partki: wxāşten	Temam

u / ı, o, ü

• Oricinalê nê çekuyan be u nuşiyeno. No veng taê fekanê Zazaki de vurriyo, biyo ı.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
merdım, merdum, mordem, murdem	merdum	farskiyo miyanên: mertum	Temam
musayen, mısayen, musnayen, mısnayen	musayen, musnayen	farskiyo miyanên: āmōç-	Temam
ron, run, ruwen	ruwen	farskiyo miyanên: rōken	Temam
şuwıten, şuten, şüten, şıten	şuten	farskiyo miyanên: şusten	Temam

ü / u

• Hetê tarixi ra u u ü yew niyê. "u" u'yo kılmek ra, "ü/û" zi û'yo derg ra yeno. Labelê (feqat) Alfabey Zazaki de herfa ûye çıniya.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
du, dü	dü	farskiyo miyanên: dūt	Temam
duri, düri	düri	ewıstki: dūre-	Temam
zur, zuri, zür	zür	farskiyo miyanên: zūr	Temam

v / b

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
beran, vesn, vosn, veşn	veşn	ewıstki: verşni-	Temam

w / y, h

• Vengê wy my rê nezdiyêro
• Vengê w by ya zi py rê, yani orcinali rê nezdiyêro

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
lüye, lüwe, lu	lüwe	farskiyo miyanên: rōbās, sanskrit: lopāke-	Temam
ewro, eyro	ewro	ewıstki: im- + reōç-	Temam
heni, wıni	wıni		Temam

x / h, xu

• h oricinali rê tewr nezdiyo. Zazaki de gorê resaena tarixi gani zey Goranki de we bıbiyêne, labelê çıniyo. No veng hwa Irankiyê khane ra yeno u Hindewropakiyo-Proto de sw biyo. Goranki de hewni rê zi werm vaciyeno. Zazaki tiya hya irankiyê khane nêvurniyo, vengê xy etkiyê Farski u Kurdkiyo. Mesala hewn - İrankiyo Khan de hvefne - Kurdki de xewno. .

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
ho, hu, xo, xu, xuı	ho	ewıstkiyo khan: hvet	Temam

z / c, j, s, k

Tiya çekuyê be vengê zy tewr oricinalê.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
vıraze, vırace, vıraje	vıraze	partki: virāz-	Temam
jê, zey, zê, sey	zey		Temam
ji, zi, ki	zi	ewıstki: -çit	Temam
wurze, urze, hurce	wurze		Temam

çekuyê bini

• Maney çūni Farski de senêno, yani çı niyo. Zazaki de çekuya çıkey herfa nye kerde vindi.

Varyantê çekuye	Çekuya standarde	Eslê çekuye	Netice
awreş, harguş	harguş	ewıstki: xer- + geoş-	Temam
endi, heyni, edi	endi		Temam
esmer, emser	emser	ewıstki: im- + sered-	Temam
ita, itya, tiya	tiya		Temam
nıka, ınka
va, vat (mane: söyledi)	vat	partki: vāxt-	Temam
çıke, çunke	çunke	farskiyo miyanên: çigūn + ewıstki: ke-	Temam
çino, cıniyo	çıniyo		Temam
çıqa, çıqas	çıqas		Temam
qe, qet	qet		Temam
rakerden, yakerden, akerden, rabırnayen, yabırnayen, abırnayen	akerden, abırnayen		Temam
nas kerden, şınasnayen, nas keno, şınasneno	şınasnayen, şınasneno	farskiyo khan: xşnās-	Temam
vini, vindi

Bıvênên / qayt ke

• Zazakiyê Wikipediao Standard
• Zazakiyê Gramerio Standard
• Zazaki de çekuyê ğeribi
• Standardê çekuyanê ğeriban

Çımey

• http://www.etymonline.com/index.php
• Paul Horn, Grundriss der persischen Etymologie
• http://www.nisanyansozluk.com
• Ludwig Paul: The position of Zazaki among the westiranian languages
• http://en.wiktionary.org/wiki
• Zülfü Selcan, Grammatik der Zaza-Sprache