Yeğnubki

Wikipediya, ensiklopediya xosere ra
Yeğnubki
Zıwano tabii
Melumat
Dewlete û mıntıqeyi Tacikıstan
Amarê qıseykerdoğan 12 000
Kodê zıwani
ISO 639-3 Yai
Glottolog Yagn1238
Ethnologue Yai
Xısusiyetê zıwani
Alfabe Alfabey Latinki û Alfabey Kiril
Keye
Cayê ke tede zıwanê Yeğnubki qısey beno

Yeğnubki (yaɣnobī́ zivók, яғнобӣ зивок) yew zıwanê do İrankiyo ke Tacikıstani de qal beno. Gruba Zıwananê İrankiyan de cayê xo zıwanê İrankiyê rocvetışi dero. Yeğnubki zımeyê rocawanê Tacıkıstani de û mıntıqaya Zerefşani de qal beno. Zıwanê Yeğnubki be zıwannê Soğdki ra zaf nezdiyo. A ri ra cı rê Neo-Soghdian (Soğdkiyo Newe) zi vaciyeno.[1] Ewro 12,000 (des û dı) Yeğnubi estê û zıwanê Yeğnubki qal kenê.[2] Ewro zafê Yeğnuban de zıwan zanayo, yewo ke zıwanê Yeğnbukiyo, bin ki zıwanê Tacikiyo.

Zıwanê Yeğnubki de dı diyalekti estê; diyalektê rocvetışi û diyalektê rocawani. Fonetik de miyanê nê diyalektan de ferqi estê. Mısal herfa tarixi θ diyalektê rocvetışi de t bena, diyalektê rocawani de s bena. Mısal met (rocvetış) - mes (rocawan) yeno mena "roce". Diyalektê rocawani de peybendi ay diyalektê rocvetışi de beno e. Mısal wayş (rocawan) - weş (rocvetış) yeno mena "vaş". Nê vateyi, zıwanê Soğdki ra yeno, Soğdki de wayş/weş "vayş"o. Zıwanê ma de ki "vaş", zıwanê Soğdki de wayşo. Herfa θr, diyalektan miyan de diyalektê rocawani de tir, diyalektê rocvetışi de saro. Mısal saráy (rocvetış) - tiráy (rocawan) yeno mena 'hirê'. Zıwanê Soğdki de zi θrē/θray ya zi ṣ̌ē/ṣ̌ayo.

Zıwanê Yeğnubki de heta serra 1990ıne ra çi nênusiyayo.[3] Ema linguist Andreyev vano ke zıwanê Yeğnubki serra 1928ıne de terefê tayê mıleyan ra nusiyayo. Yeğnubki ewro esasen Alfabeyê Latinki ra nusiyayo.

Herfi nêyê;

a (á), ā (ā́), b, č, d, e (é), f, g, ɣ, h, ḥ, i (í), ī (ī́), ǰ, k, q, l, m (m̃), n (ñ), o (ó), p, r, s, š, t, u (ú), ū (ū́), ʏ (ʏ́), v, w (u̯), x, x°, y, z, ž

Akademiya Tacikıstani de zi serba zonê Yeğnubki, jew alfabeyo bin vıraziyao. Herfi akademiy;

А а (a) Б б (b) В в (v) Ԝ ԝ (w) Г г (g) Ғ ғ (ɣ) Д д (d) Е е (e/ye) Ё ё (yo) Ж ж (ž) З з (z) И и (i, ī) Ӣ ӣ (ī) й (y) К к (k) Қ қ (q) Л л (l) М м (m) Н н (n) О о (o) П п (p) Р р (r) С с (s) Т т (t) У у (u, ū, ʏ) Ӯ ӯ (ū, ʏ) Ф ф (f) Х х (x) Хԝ хԝ (x°) Ҳ ҳ (h, ḥ) Ч ч (č) Ҷ ҷ (ǰ) Ш ш (š) Ъ ъ (ع) Э э (e) Ю ю (yu, yū, yʏ) Я я (ya)

Qısebend[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Rêze Yeğnubki Zazaki Yeğnubki Zazaki Yeğnubki Zazaki Yeğnubki Zazaki
1. man ez man mox ma mox ma
2. tu taw to şumox şıma şumox şıma
3. ax, iš o, a aw, iti ey, ay áxtit, íštit ê, i awtiti inan

Amari[bıvurne | çımeyi bıvurne]

Yeğnubki (Rocvetış) Yeğnubki (Ğerb) Zazaki
1 ī ī jew, yew, yu
2
3 saráy tⁱráy hiri
4 tafór tᵘfór, tⁱfór çehar
5 panč panč ponc
6 uxš uxš şeş
7 avd aft hewt
8 ašt ašt heyşt
9 nau̯ nau̯ newe
10 das das des
11 das ī das ī des u jew
12 das dū das dʏ ded u dı
13 das saráy das tⁱráy des u hiri
14 das tafór das tᵘfór / tⁱfór des u çehar
15 das panč das panč des u panc
16 das uxš das uxš des u şiş
17 das avd das aft des u hawt
18 das ašt das ašt des u heyşt
19 das nau̯ das nau̯ des u newe
20 bī́st bī́st vist
30 bī́st-at das bī́st-at das hirıs
40 dū bīst dʏ bīst çewres
50 dū nī́ma bīst dʏ nī́ma bīst poncas
60 saráy bīst tⁱráy bīst şeşti
70 saráy nī́ma bīst tⁱráy nī́ma bīst, tⁱráy bī́st-u das hawtay
80 tafór bīst tᵘfór / tⁱfór bīst heştay
90 tafór nī́ma bīst tᵘfór / tⁱfór nī́ma bīst neway
100 se
1000 hınzar

Nımune[bıvurne | çımeyi bıvurne]

"Fálɣar-at Yáɣnob asosī́ láfz-šint ī-x gumū́n, néki áxtit toǰīkī́-pi wó(v)ošt, mox yaɣnobī́-pi. 'Mʏ́štif' wó(v)omišt, áxtit 'Muždív' wó(v)ošt." [ˈfalʁɑratʰ ˈjɑʁnɔˑb asɔˑˈsiː ˈlafzʃʲɪntʰ ˈiːχ ɡʊˈmoːn ˈneːcʰe ˈɑχtʰɪtʰ tʰɔˑdʒʲiˑˈcʰiːpʰe ˈβ̞oːˀɔˑʃʲtʰ moːʁ jɑʁnɔˑˈbiːpʰe ˈmyːʃʲtʰɪf ˈβ̞oːˀɔˑmɪʃʲtʰ ˈɑχtʰɪtʰ mʊʒʲˈdɪv ˈβ̞oːˀɔˑʃʲtʰ]

"Falğarki ya zi Yeğnubki zuanê do pêro aseno/qolayo ema ê qal kenê Taciki ra u ma qal keni Yeğnubki. Ma vani 'Müştif', ê vanê 'Mujdiv'."

Referansi[bıvurne | çımeyi bıvurne]

  1. http://www.iranicaonline.org/articles/yaghnobi
  2. http://www.ethnologue.com/language/yai
  3. "Archive copy". Archived from the original on 2007-09-27. https://web.archive.org/web/20070927213349/http://www.kyrgyz.ru/forum/index.php?showtopic=876.