Şahname

Şahname (Farski: شاهنامه) yew destana ke Fırdewsi nuşto. Şahname yew destana menzuma û Edebiyatê İrani de eseranê tewr gırdan ra yewo û edebiyatê dınya de ki yew esero gırdo. Şahname 60.000 (şeştihezar) beytan ra vıraziyao u zerrekê cı de İranê kıhani ra hêkati, şanıki u çiyê bini estê. Şahname tarixê veri ra sıfte keno û heta zemanê kewtışê (finiyayışê) İmperatoriya Sasaniyan şono, heme qralanê İranıcan sero çım erzeno û çiyan qali keno. Nê qırali Keyûmers (Pehlewki de: Kayômart), Hōşeng, Tahmûrâs, Cemşid, Zahhak, Feridūn, Menûçehr, Key Kubad, Key Kâvus, Key Hüsrev, Bahman, Dārā (III. Darius), Iskandar (İskendero Gırd), Ardaschir I., Šāpūr I., Hormoz, Bahrām V., Chosrau, Yazdgird III. û binan sero çiy estê.^[1]

Zerrek

Şahname be Farski nusiyao u zıwanê cı zaf pako. Şahname de esasen prensê Zabulıstani Rustem (Rostām), Esfandiyar (Esfandiār; lacê Goštāspi) û Afrāsiabi qali benê. İranıcan û Tırkan miyan de cengi qali benê. İranıci erdê Tırkan gênê û Tırkan sero benê hakim. Rustemo İranıc û qıralê Tırkan Efrasiyab miyan de cengi zaf benê. Qıralê Tırkan Efrasiyab wayirê (wahêrê) quweta şeytaniyo. Şahname de Fırdewsi Tırki nuşto, zey o senên zaneno. Dewrê Fırdewsi de Asyaya Miyani de cıwiyayışê (heyatê) Tırkan zaf İrani biyê û ê zey İranıcan hereket kerdêne. Eser de welatê Tırkan re Turān, Turān Zêmin ya zi Şêhr-i Turān vaciyeno û royê Amu Derya erdê İranıcan û erdê Tırkan cêra keno. Goreyê Fırdewsi ra, İranıcan û Tırkan miyan de cengi peyniye nêvênenê (nêqediyenê). Tırki royê Amu Deryayê verıni û İranıcan ra erzenê. Dewrê Sasaniyan de qıralê Sasani Behramo Gur yew kerre/kemere vırazeno û ena kerre/kemere de şaran miyan de xıdud beno. Şahname de roc sembolê İranıcano û aşme sembolê Tırkana. Desmala Tırkan siyaya û desmala İranıcan yew şêro. Zerrekê Şahnameyi zaf herao, cengi teber de hekatê eşqi zi qali benê, zey hekatanê Rudabe û Zal.^[2]

Edebiyatê şaranê binan de Şahname

Dıma nusiyayışi cı, Şahname biyo zaf namdar û xeylê zıwanan rê çarniyao/tercume biyo. Zıwananê zey Tırki^[3], İngılızki^[4], Fransızki, İspanyolki^[5] û ê binan de tercumeyê cı biyo.

Referansi

[1] ttp://www.economist.com/node/17036475

[2] "Archive copy". Archived from the original on 2015-04-01. https://web.archive.org/web/20150401124112/http://theismaili.org/heritage-expressions/thousand-years-firdawsi%E2%80%99s-shahnama-celebrated.

[3] ttps://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eehname#T.C3.BCrk.C3.A7e_.C3.A7eviriler

[4] ttps://en.wikipedia.org/wiki/Shahnameh#English_translations

[5] ttps://en.wikipedia.org/wiki/Shahnameh#Spanish_translation

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]