Arya
Arya dewrê antiki de namey yew mıleti bi. Mıleto Arya teqriben serranê 2000 - 1500i İsay ra Ver (İ.V.) de Miyanê Asya (ewro Qazaxıstan, verocê Rusya, Ozbekıstan, Qırğızıstan û Tacikıstan) de cıwiyayo.
Tarix
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Teqriben 1500 İ.V. de mıleto Arya bi hirê letey. Yew grubê eşiretanê Ariyan şiy hetê Hindıstani. İnan medeniyetê Hindıstani rê zehf tesir kerdo. Grubê qıci hayê sinorê Pakıstan û Efğanıstani de cıwiyenê, inan rê vani Nurıstani. 200 serre ra aver, welat ê Nuristaniyan ra vatêne Kafırıstan. Wexto ke inan dinê İslami qebul kerdo, namey cı biyo Nurıstani.
Grubê eşiretanê Ariyan mıntıqaya Efğanıstan, Tacikıstan û Ozbekıstan de mendê. İnan xo Ari (ewro vani İrani) name kerdo. Ewro namey İrani biyo namey dewlete. İran de Tırki u Erebi zi cıwiyenê, feqet nê Ariyan ra niyê. Zazay, Kurdi, Beloçi, Farsi, Oseti, Peştoy, Mazenderanıci, Talışi û heme qemê İranıci eşiretanê Ariyan miyan ra peyda biyê.
Zıwan
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Zıwanê Arya yew zıwanê Hindo-Ewropa bi. Linguistik de nê zıwani ra vanê Proto-Hindo-İranki. No zıwan ra zıwanê İranan, Hindan û Nuristani yenê. Be Zıwanê Avesta û Sanskriti de destê ma de zehf nuştey estê. Zıwanê Avesta û Sanskriti, zıwanê Latinki û Yunanki ra zehf nezdiyê; xora pêro zıwanê Hindo-Ewropa ra yenê.
Din
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Dinê Arya yew dino zaf-ilahın bi. Namey İlahê gırdi Deus-Piter (Latinki: Ju-Piter, Yunanki: Zeûs-Piter) bi. Namey ilahê tici Mithra bi. Namey ilahê awe Apam-Napat (Latinki: Neptun) bi. Linguistik de Dinê Arya ra vanê dinê Proto-Hindo-İranki. Enê dini ra dinê Zerduşti û Vêda peyda biyê. Dinê Vêda û dinê şarê Hindıstaniyo esıl bedêma biyê yew din û Hinduizm ame werte.