Zazaistan
| Zazaistan | |
|---|---|
| |
| Resım: Nuştey Zılfi Selcani "Zaza Dili'nin Tarihi Gelişimi" ra | |
| Tırkiya de cayê mıntıqaya Zazaistani | |
| |
| Resım: Nuştey Zılfi Selcani "Zaza Dili'nin Tarihi Gelişimi" ra |
Zazaistan welatê Zazayano.[Çıme bımocne] Cayê xo rocvetışê (şerqê) Anadoliye dero. Na mıntıqa dewleta Tırkiya miyan dera. Hetê tarixi ra Ermenıstanê Rocawani miyan dero.
Erdê xo hetê zımey rocawani de Zera (Sêwaz) ra hetan zımey rocvetışi de Xınıs (Erzurum) û hetê verocê rocawani de Sêwrege (Rıha) ra hetan verocê rocvetışê Tetwani (Bıdlis) miyan de ca gêno.
Şarê Zazaistani
Şarê Zazayan tewr zêde wılayetanê zey Erzıngan, Tuncêliye, Çolig, Xarpêt û zımey Diyarbekıri de cıwiyeno. Zazaistan miyan de tebii ke mıxtelıf mıletê bini ki, zey Kurdan, Ermeniyan, Asuran û Tırkan estê.
Tarixê Zazaistani
Tarixo kıhan de tewr verênde welatê Zazayan rê Zazana vaciyao.[Çıme bımocne]
Mabênê İmperatoriya Usmanıcan û dewleta Tırkiya de nameyê cı Dêsım biyo. Erdê Dêsımi o wext de daêna hera biyo, yanê erdê Mamekiya (Tuncêliya) ewroêne ra gırd biyo. Labelê semedê lecan ra mıleto Zaza dormey Dêsım û wılayetanê Tırkiyaê binan de biyo vıla.
Hukmatê Tırkiya nameyê Dêsımi vurno, kerdo "Tunceli" û no suka Mamekiye ra.
Na çekuya "Zazaistan"i nameyê do neweyo. Hetê resmiyeti ra dewletê da Zazaistani çıniya. Tewr verên Ebubekir Pamukçuy çekuya Zazaistani pêserokanê Piya û Raya Zazaistani de, yew ki kıtabê xoyo Tırki "Dersim-Zaza ayaklanmasının tarihsel kökenleri" de be kar ardo.
Coğrafya Zazaistani
Koyi
- Koyê Munzuri: Berziya xo 3300 metreyo. Dergiya xo 130 km'yo. Koy sera 9222 babet vıli, dari û vaşi estê.
Deşti
- Deşta Xarpêti
Lay / Çhemi
- Fırat: Fırat 2.800 km dergo. Welatê Zazayan Zazaıstan ra veciyeno û uca ra reseno welatê cirananê Khurran Kurdan û welatê Suryanan, dewleta Suriya û İraqi. Nezdiyê sindorê İran de Roê Dicley ra reseno pê û herdımêna pia Kewtawê Farsi de verdiyenê de.
- Royê Fırati; Murad, Aweqer (Karasu), Tohma, Peri û Munzuro.
- Bendawe (Baraj) ke zaf muhim esto serê Fırati de. Na bendawi; Keban, Kemerê Qer (Karakaya), Atatırk Beraci, Birecik û Karkamışo. Nayi ra Keban, Kemerê Qer (Karakaya) welatê Zazayan dero. Bendawe Atatırki ke yew qısme xo welatê Zazayan dero.
- Dicle: Royê Dicley 1.900 km dergo. Zazaistan ra veciyeno û uca ra reseno welatê cirananê Khurran (Kurdan) û welatê Suryanan, dewleta Suriya û İraqi. Nezdiyê sindorê İran de Roê Fırati ra reseno pê û herdımêna pia Kewtawê Farsi de verdiyenê de.