Ermenkiyê Rocawani
| Ermenkiyê Rocawani | |
|---|---|
| Diyalekt | |
| Melumat | |
| Dewlete û mıntıqeyi | Ermenıstan, Lubnan, Suriya û Tırkiya |
| Amarê qısekerdoğan | 1 395 240 |
| Kodê zıwani | |
| ISO 639-3 | Hyw |
| Glottolog | West2348 |
| Ethnologue | Hyw |
| Xısusiyetê zıwani | |
| Topolociye | Kes-Obce-Fiil |
| Alfabe | Alfabey Ermenki |
| Keye |
Zıwanê Fransa
|
Ermenkiyê Rocawani (Ermenki: արեւմտահայերէն, arevmdahayerēn) dı fekanê zıwanê Ermenkiyê modern u standardi ra yewo. Fekê Ermenkiyê Rocawani heta seserra vıstıne (20.) ra merkezê Anadoliye, mıntıqaanê veroc u rocvetışê Anadoliye de qısey biyêne. Miyanê serranê 1915-1917 de ke Qetliamê Ermeniyan bi, merdımê ke Ermenkiyê Rocawani qısey kerd pêro kışiyaê. Cokao ke Ermeniy mecbur mendê şorê teber, ewro hetê Diaspora Ermeniyan ra qısey beno. Tırkiya de zaf tayn merdımi sûka Estanboli de Ermenki qısey kenê. Yew zi teberê Tırkiya de sûkanê Suriya Kesab, Lazkiya, Cisr el-Şuğur, Lubnan de Ancar de qısey beno. Zıwano bin Hemşinki zi zıwanê Ermeniyano, yew lehcey Ermenkiyê Rocawanio.
Cokao ke Ermeniy zey eqaliyetanê Tırkiyaê binan (zey Zazay, Kurdi, Lazi, Hemşinıci, Çerkesi uêb.) asimile biyê, mecbur mendê zıwanê xo bıvırnê u Tırki qısey bıkerê. Ewro Tırki gırewto caê Ermenki Ermeniyanê Tırkiya miyande, Ermenkiyê Rocawani zi kewtê zıwananê ke mırenê miyan.[1][2][3]
Ermenki ra abırriyayışê cı[bıvurne | çımeyi bıvurne]
Her dı zıwanê Ermenki, Ermenkiyê Rocawani u Ermenkiyê Ermenıstan (cı rê Ermenkiyê Rocvetışi zi vaciyeno) yewbini ra nezdiyê. Merdımê ke zıwani sero wendê ya zi şiyê mekteb, şenê Ermenkiyê bini fam kerê. Hama merdımê ke nêwendê ya zi zıwanê Ermenki kemi u tayn zanenê, ê bin famkerdışê cı zor beno. Yew mısalê abırriyayışê dı lehcanê Ermenki wınio: Herfa "b" ke Ermenkiyê Ermenıstani de ca gêna, Ermenkiyê Rocawani de cı rê vanê "p". Herfa "g" ê Ermenkiyê Ermenıstani rê vanê "k" Ermenkiyê Rocawani de.[4] Herfanê binan ra zi Ermenkiyê Ermenıstani de vanê "d" , Ermenkiyê Rocawani de zi 'd'y rê vanê "t". Ermenkiyê Ermenıstani de vanê "dj", Ermenkiyê Rocawani de zi no veng vıriyeno, beno "tch", wıni vaciyeno.
İstatistikê cı[bıvurne | çımeyi bıvurne]
Ermenkiyê Rocawani yew zıwano Hind-Ewropao, hetê Ermeniyan ra qısey beno Rocvetışê Miyani u Rostov-on-Donê Rusya de. No zıwan miyanê Ermeniyanê Tırkiya de zıwano yewın niyo, hetê taê zaf taynê cematê Ermeni ra qısey beno. Fıkıriyeno ke miyanê 18% ê Ermeniyan qısey keno, cıwanan miyan de zi no amar kemiyeno beno 8%.[5] Zemanê veri de no zıwan zıwanê Ermeniyano pêroyi biyo, her kes qısey kerdêne. Qetliami ra tepeya zıwan zi zey Ermeniyan kışiyao, esteriyao. Kamê ke şaê bıramê Ermenıstan, ya Ermenkiyê Ermenıstani qısey kenê ya zi her dı zıwanan kenê têmıyan u qısey kenê. Ya zi keyê xo de Ermenkiyê xo qısey kenê, teber de zi Ermenkiyê resmi qısey kenê. Tek teyna lehcey Ermenkiyê Rocawani ke esto Hemşinkiyo. Hemşinıci ke nê zıwani qısey kenê, qetl nêbiyê zey Ermeniyanê binan.
Tarixê 21 Şıbat 2009i de kıtabê UNESCOy ke zıwanan sero nuşiyao veciyao. Kıtab de Ermenkiyê Rocawani zi ca gırewt u sero nuşiyao ke mıreno.[6][7]
Gramerê cı[bıvurne | çımeyi bıvurne]
| Nominatif | Accusatif | Genitif | Datif | Ablativf | Enstrumental |
|---|---|---|---|---|---|
| ես 'Ez' | զիս | իմ | ինծի | ինձմէ / ինծմէ | ինձմով / ինծմով |
| դուն 'Tı' | քեզ | քու | քեզի | քեզմէ | քեզմով |
| ինք 'o/a' | զինք | իր | իրեն | իրմէ | իրմով |
| ան 'ey/ay' | զայն | անոր | անոր | անկէ | անով |
| մենք 'ma' | մեզ | մեր | մեզի | մեզմէ | մեզմով |
| դուք 'şıma' | ձեզ | ձեր | ձեզի | ձեզմէ | ձեզմով |
| իրենք 'ê' | զիրենք | իրենց | իրենց | իրենցմէ | իրենցմով |
| անոնք 'inan' | զանոնք | անոնց | անոնց | անոնցմէ | անոնցմով |
| AMF | Mısal (AMF) | Mısal (nuşiyao) | Zazakiyê cı |
|---|---|---|---|
| jɑ | sɛnjɑɡ | սենեակ | "ode" |
| jɛ | jɛɾɑz | երազ | "hewn" |
| jə | hɑjə | հայը | "Ermeni" (definite form, nominative) |
| ji | mɑjis | Մայիս | "Gulane" |
| jo | jotə | եօթը | "hewt" |
| ju | ɡɑjun | կայուն | "sıx" |
| aj | majɾ | մայր | "mae" |
| ej | tej | թէյ | "çay" |
| iə | iənɑl | իյնալ | "kewtış" |
| uj | kujr | քոյր | "wae" |
Çımeyi[bıvurne | çımeyi bıvurne]
- ↑ UNESCO Culture Sector, UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger, 2009 (İngılızki)
- ↑ UNESCO: 15 Languages Endangered in Turkey, by T. Korkut, 2009 Archived 2009-03-31 at the Wayback Machine (İngılızki)
- ↑ "Review of Istanbul's Armenian community history" (İngılızki)
- ↑ "Armenian alphabet, language and pronunciation". http://www.omniglot.com/writing/armenian.htm. Retrieved 30 December 2017.
- ↑ LLC, Helix Consulting. "Turkologist Ruben Melkonyan publishes book "Review of Istanbul's Armenian community history"". http://www.panorama.am/en/politics/2010/09/29/r-melqonyan-book/. Retrieved 30 December 2017.
- ↑ UNESCO Culture Sector, UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger, 2009
- ↑ "UNESCO: 15 Languages Endangered in Turkey, by T. Korkut, 2009". Archived from the original on 31 March 2009. https://web.archive.org/web/20090331051956/http://www.bianet.org/english/kategori/english/112728/unesco-15-languages-endangered-in-turkey. Retrieved 30 December 2017.